ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ ΔΥΤΗΣ ΕΙΔΙΚΟΣ
Οι ψαράδες στη νότια Ινδονησία έχουν αναπτύξει δεξιότητες ελεύθερης κατάδυσης παρόμοιες με εκείνες των νομάδων Bajau που είχε συναντήσει η LISA COLLINS στο παρελθόν στα βορειοδυτικά. Σε μια ενδιάμεση στάση, βρήκε τις βουτιές της απροσδόκητα διασκεδαστικές
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΚΛΗΡΑ Καθώς προσπαθούσα να απαθανατίσω στην κάμερά μου το μικροσκοπικό ψάρι-κλόουν να χορεύει μέσα από τα χέρια μιας ανεμώνης, ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι κάποιος με παρακολουθούσε.
Όντας σχεδόν 5 μέτρα κάτω, σκέφτηκα ότι πρέπει να είναι ο φίλος μου για την κατάδυση. Σηκώνοντας το βλέμμα μου, παραλίγο να πετάξω από το δέρμα μου για να δω ένα νεαρό αγόρι να με χαμογελά, να δείχνει περίεργο με σπιτικά ξύλινα γυαλιά.
Δίνοντάς μου έναν διπλό αντίχειρα, κολύμπησε αργά και πάλι στην επιφάνεια, πριν βουτήξει ξανά κάτω, κάνοντας τούμπες και κάνοντας αστείες γκριμάτσες εναντίον μου καθώς έβγαζα τη φωτογραφία του.
Πολύ σύντομα τον συνόδεψαν κάποιοι φίλοι που είχαν κολυμπήσει από την ακτή, πατώντας το νερό και με τη σειρά τους για να βουτήξουν κάτω, σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον στην άκρη αν περισσότεροι από ένας βούτηξαν ταυτόχρονα, σπρώχνοντας για μια θέση μπροστά στον φωτογραφικό μου φακό, ποζάροντας όλο και πιο ευρηματικά σε έναν διαγωνισμό για να δω ποιος θα μπορούσε να με κάνει να γελάσω περισσότερο.
Αυτό που με εξέπληξε δεν ήταν μόνο η σχεδόν συνεχής κατάδυση στο βάθος, αλλά και το χρονικό διάστημα που έμειναν κάτω από το νερό με μια αναπνοή. Παρατήρησα ότι μερικοί από αυτούς χρησιμοποιούσαν τις σαγιονάρες τους ως κουπιά, κάτι που φαινόταν να τους βοηθά να κολυμπούν πιο αποτελεσματικά κάτω από το νερό, αλλά μπορεί απλώς να ήταν ένας τρόπος για να κρατήσουν τα παπούτσια τους ασφαλή.
Για τα επόμενα 40 λεπτά διασκέδασαν εμένα και τους άλλους δύτες στην ομάδα μου με τις ατάκες τους μέχρι που έπρεπε να ανεβούμε, ο αέρας στις δεξαμενές μας εξαντλήθηκε.
Μόλις βγήκα στην επιφάνεια, μπορούσα να δω ότι τα αγόρια ήταν ηλικίας μεταξύ οκτώ και 12 ετών περίπου. Πιτσιλίστηκαν και γελούσαν στην επιφάνεια γύρω μας, σκύβοντας ο ένας τον άλλον και εκτελώντας τυχαίες συγχρονισμένες κινήσεις κολύμβησης, κουνώντας τα πόδια τους στον αέρα.
Κάναμε κατάδυση από το Mermaid II liveaboard, στο δρομολόγιο από τη Raja Ampat στο Maumere στην Ινδονησία – ένα ειδικό ταξίδι βιοποικιλότητας 16 διανυκτερεύσεων σε επτά θάλασσες – και αυτή τη στιγμή ήμασταν αγκυροβολημένοι στη μέση των νησιών Alor.
Μέρος ενός εξαφανισμένου ηφαιστείου, που προεξέχει από τον ωκεανό, αποτελούνται από μια ομάδα δύο μεγάλων νησιών και αρκετές μικρότερες νησίδες στην ανατολική επαρχία Nusa Tenggara. Αποτελούν μέρος των Νήσων Μικρά Σούντα, που βρίσκονται ανάμεσα στις Θάλασσες Φλόρες και Σάβου και στον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό.
Η πλευρά στήριξης μας πλησίασε αργά. Καθώς βγάλαμε το σετ μας και επιβιβαστήκαμε στο σκάφος, μερικά από τα αγόρια ανέβηκαν επίσης στο σκάφος, ενώ άλλα κρεμάστηκαν στα σχοινιά που ήταν στερεωμένα στις φουσκωτές πλευρές, όλα έτοιμα για να απολαύσουν μια απαλή κρουαζιέρα πίσω στο liveaboard.
Το πλήρωμα του σκάφους ήταν ξεκάθαρα συνηθισμένο στα αγόρια από προηγούμενα ταξίδια στην περιοχή και κουβέντιασε μαζί τους στα ινδονησιακά, μεταφράζοντας τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις μας, τις οποίες τα αγόρια βρήκαν πολύ αστεία, γελώντας και γελώντας δυνατά.
Πλησιάζοντας το Mermaid II, είδαμε μια ολόκληρη ομάδα χωρικών με κανό πιρόγας, μικροσκοπικά ψαροκάικα και σχεδίες φτιαγμένες από όλα τα είδη flotsam και jetsam να κατευθύνονται προς την ίδια κατεύθυνση και να σκαρφαλώνουν στην σανίδα πάπιας στην πρύμνη του liveaboard. Γελάσαμε βλέποντας πολλά παιδιά, μερικά μόνο νήπια, σε μικροσκοπικούς κορμούς δέντρων, να χρησιμοποιούν κομμάτια πολυστερίνης ως κουπιά.
Προφανώς δεν φοβόντουσαν τον ωκεανό, γιατί τους άρεσε να γεμίζουν τα κανό με νερό μέχρι που σχεδόν βυθίστηκαν.
Βουτούσαμε από το χωριό Γιαν στο νησί Pura, έναν μοναχικό βράχο στη μέση των νησιών Alor. Όντας τόσο απομακρυσμένοι, οι νησιώτες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ζήσουν μακριά από τη θάλασσα. Το ψάρεμα είναι τρόπος ζωής.
Βρίσκονται στο κέντρο του Δακτυλίου της Φωτιάς, τα νησιά αποτελούνται από ηφαιστειακή άμμο και βράχο που, μαζί με το μείγμα πολλών ρευμάτων πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά, δημιουργεί ένα απίστευτα υγιές σύστημα υφάλων γεμάτο θαλάσσια ζωή, από τα πιο βαθιά βάθη μέχρι η ακτή.
Οι κάτοικοι του χωριού έχουν αξιοποιήσει στο έπακρο τους υφάλους με ήπια κλίση στα κατώφλια τους επιλέγοντας να βουτήξουν και έστησαν σπιτικά κλουβιά ψαρέματος από μπαμπού για να συμπληρώσουν πιο παραδοσιακούς τύπους ψαρέματος με βάρκες.
Κολυμπώντας σε μικρή απόσταση από την ακτή σέρνοντας τα κλουβιά, τα τοποθετούν στις πλαγιές σε βάθη από 5 έως 10 μέτρα, στερεώνοντάς τα με βράχια. Κατά την κατάδυση είχαμε εντοπίσει πολλά διαφορετικά σχήματα και μεγέθη κλουβιών γεμάτα πολύχρωμα ψάρια, διάσπαρτα πάνω από τον ύφαλο σε διάφορα βάθη.
Έπρεπε να σταματήσω τον εαυτό μου να χρησιμοποιήσει το μαχαίρι μου για να ανοίξει τα κλουβιά, υπενθυμίζοντας στον εαυτό μου ότι αυτά τα ψάρια ήταν απαραίτητα για την επιβίωση των χωρικών.
Η ΕΝΤΥΠΩΣΗ ΜΟΥ ΓΙΑ Τα παιδιά που ήταν τόσο άνετα κάτω από το νερό, μπορούσαν να κολυμπήσουν σχεδόν πριν προλάβουν να περπατήσουν, και οι ψαράδες που κάνουν ελεύθερη κατάδυση που ήταν σε θέση να μένουν βυθισμένοι για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, με έκαναν να σκεφτώ τους Bajau – τους διάσημους θαλάσσιους τσιγγάνους. Αναρωτήθηκα μήπως αυτοί οι χωρικοί σχετίζονταν με κάποιο τρόπο με αυτόν τον καταπληκτικό λαό.
Οι Bajau είναι ναυτικοί, αρχικά μαλαισιανής καταγωγής. Για αιώνες έχουν ζήσει σχεδόν εξ ολοκλήρου στη θάλασσα, πλέοντας τα μεγάλα ξύλινα σπίτια τους, που ονομάζονται lepa, σε πλωτήρες γύρω από τους ωκεανούς μεταξύ Μαλαισίας, Φιλιππίνων και Ινδονησίας.
Ο μύθος λέει ότι αρχικά ήταν άνθρωποι που κατοικούσαν στη στεριά που πήγαν στη θάλασσα αναζητώντας την κόρη του βασιλιά τους, η οποία είτε είχε παρασυρθεί στη θάλασσα από μια καταιγίδα είτε είχε απαχθεί από ένα γειτονικό βασίλειο. Μη μπορώντας να τη βρουν, έμειναν στη θάλασσα αντί να αντιμετωπίσουν την οργή του βασιλιά.
Μελέτες έδωσαν την προέλευσή τους ως θαλασσινοί κάτοικοι γύρω στο 800 μ.Χ., αν και καταγράφηκαν για πρώτη φορά από Ευρωπαίους εξερευνητές το 1521.
Αυτοί οι νομάδες με είχαν γοητεύσει από καιρό. Είχα παρακολουθήσει ένα ντοκιμαντέρ για αυτούς αρκετά χρόνια πριν, και ευχόμουν να μπορούσα να συναντήσω μερικούς από αυτούς.
Κατά την κατάδυση Tubbataha, είχα δει μια μικρή αποικία από ψαρόβαρκες μαζεμένες μεταξύ τους, με καλύβες από μπαμπού στα καταστρώματα τους. Αναρωτήθηκα αφού είδα το ντοκιμαντέρ αν αυτά ήταν το Bajau.
Πέρυσι, όταν επισκεφτήκαμε το νησί Bintan (Στάση στο Bintan, Δεκέμβριος), είδαμε πολλούς θαλασσοπόρους, που ζούσαν σε τεράστιες βάρκες φτιαγμένες από μπαμπού, με δίχτυα ψαρέματος αρματωμένους κάτω από αυτά, και οι δύο ελλιμενισμένοι σε μια μεγάλη προβλήτα κοντά στο χωριό Τρίκορα και πλέοντας γύρω από το νησί.
Η Monica, η διευθύντρια του Dive In Bintan, είχε επιβεβαιώσει ότι αυτοί ήταν οι Bajau που επισκέπτονταν την περιοχή περιστασιακά. Είχαμε την τύχη να τους δούμε όσο ήμασταν εκεί.
Εκτός από μερικά πλωτά πλωτά σπίτια αγκυροβολημένα στην προβλήτα, υπήρχαν και άλλα σε ξυλοπόδαρα που ανήκαν σε αυτούς που είχαν επιλέξει να εγκατασταθούν σε μια περιοχή αντί να περιπλανηθούν στις θάλασσες. Αν και εγκατεστημένοι, ζούσαν ακόμα από και προς τη θάλασσα.
Μερικά σπίτια είχαν μικρές γεννήτριες ενώ άλλα χρησιμοποιούσαν το ρεύμα στην προβλήτα.
Ήμουν περίεργος να δω αρκετές περιποιημένες γάτες και σκύλους να περιφέρονται γύρω από το πλωτό χωριό. Από την προβλήτα, μπορούσαμε να δούμε μοτοσικλέτες, ψυγεία και κεραίες τηλεόρασης μέσα σε πολλά από τα σπίτια με ανοιχτή πρόσοψη και μια αυτοσχέδια αποβάθρα για ψαρόβαρκες ανάμεσα σε δύο από αυτά.
Η Μόνικα μου είπε ότι τα λέπα σπίτια θα εμφανίζονταν μυστηριωδώς, θα έμπαιναν για λίγες μέρες έως μια εβδομάδα και θα επεκτείνονταν αρκετά το παραθαλάσσιο χωριό. Φαινόταν ότι δεν υπήρχε λογική στις εμφανίσεις τους και θα μπορούσαν να περάσουν μήνες μεταξύ των επισκέψεων.
Κατά την κατάδυση γύρω από το Bintan, είδαμε αρκετές από τις πλωτές κατασκευές ξεχωριστά, τα τεράστια δίχτυα ψαρέματός τους να κρέμονται κάτω από την πλατφόρμα από μπαμπού ή στην πραγματικότητα να έχουν χαμηλώσει για να ψαρέψουν.
Τα δίχτυα, που έφερναν πολύ μεγαλύτερα αλιεύματα, προτιμήθηκαν πλέον από την ελεύθερη κατάδυση, αλλά στα ρηχά πάνω από τους υφάλους είχαμε δει επίσης μερικούς από τους άνδρες να κάνουν ψαροντουφεκά ενώ έκαναν ελεύθερη κατάδυση, περνώντας πολλά λεπτά κάτω από το νερό πριν βγουν στην επιφάνεια.
ΠΟΛΛΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ έχουν γίνει σε αυτούς τους ανθρώπους, λόγω των εξαιρετικών εκτεταμένων δεξιοτήτων τους στην ελεύθερη κατάδυση. Πολλοί σκίζουν σκόπιμα τα τύμπανα των αυτιών τους όταν είναι μικρά, για να τους επιτρέψουν να βουτήξουν και να κυνηγήσουν πιο εύκολα. Δυστυχώς, αυτό προκαλεί περισσότερη κώφωση από ό,τι θα περίμενε κανείς στο παλαιότερο Bajau.
Τείνουν να εργάζονται για περίπου πέντε ώρες βυθισμένοι κάθε μέρα και έχουν προσαρμοστεί, επί χιλιετίες, γενετικά για να διευκολύνουν τον τρόπο ζωής τους.
Το 2018 μελέτες διαπίστωσαν ότι οι σπλήνες του Bajau ήταν έως και 50% μεγαλύτεροι από εκείνους των ανθρώπων που ζουν στη ξηρά. Όταν οι σπλήνες συστέλλονται σε βάθος, το πλούσιο σε αιμοσφαιρίνη αίμα αποβάλλεται στην κυκλοφορία του αίματος. Με μεγαλύτερους σπλήνες, αποβάλλεται περισσότερος, επιτρέποντας μεγαλύτερο κράτημα της αναπνοής.
Διαπιστώθηκε επίσης ότι το Bajau είχε άλλα γονίδια που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αποβολή του CO2 και ένα που βοηθά στην υποξία (μπλακάουτ) σε βάθος. Περαιτέρω μελέτες έχουν δείξει ότι έχουν καλύτερη υποβρύχια όραση από τους Ευρωπαίους, η οποία έχει τελειοποιηθεί για τόσα χρόνια που πέρασαν κάτω από το νερό.
Πίσω στο Alor, καθώς βουτήξαμε την επόμενη τοποθεσία μας κοντά στο σημείο που είχαν πάει τα αγόρια, είδαμε πολλά ακόμα κλουβιά ψαρέματος μπαμπού.
Ανεβαίνοντας στον ύφαλο προς το βάθος ασφαλείας μας, είδα έναν ασπρομάλλη άντρα, φαινομενικά πολύ ηλικιωμένος, να βυθίζει ένα άλλο κλουβί, αφιερώνοντας χρόνο για να το τοποθετήσει προσεκτικά και να τοποθετήσει πέτρες για να το κρατήσει στη θέση του.
Πρέπει να χρειάστηκαν περισσότερα από τέσσερα λεπτά για να κολυμπήσει αργά στην επιφάνεια, πριν κατέβει σχεδόν αμέσως για να ελέγξει ξανά το κλουβί, για να βεβαιωθεί ότι είχε αγκυρωθεί σωστά.
Η επόμενη κατάδυσή μας σε μια άλλη τοποθεσία κοντά είδε ένα χαλί με ανεμώνες που κουνούσαν τα χέρια, ένα καλειδοσκόπιο με σχέδια και υφές. Έμοιαζε με τη στοίβα του σαλονιού της γιαγιάς μου της δεκαετίας του 1980, άφθονη με ανεμώνες που χορεύουν.
Προς το τέλος της κατάδυσής μας, κολυμπώντας κατά μήκος του υφάλου στα 8 μέτρα, είδα μερικούς ψαράδες να βουτούν βαθιά, χρησιμοποιώντας σπιτικά δόρατα για να πιάσουν ανεμωνόψαρα. Με τα μικροσκοπικά ξύλινα γυαλιά που έμοιαζαν με αστεία, καθένα από αυτά κολύμπησε για να μου δείξει τα αλιεύματά του πριν ανέβει στην επιφάνεια.
Ήταν λυπηρό να βλέπεις τα χαριτωμένα ψαράκια να μάχονται με τα δόρατα στην τελευταία τους δίνη της ζωής, αλλά ο θάνατός τους ήταν απαραίτητος, μου είπαν αργότερα, καθώς τα χρησιμοποιούσαν ως δόλωμα στα κλουβιά από μπαμπού.
Δύο ακόμη ψαράδες βούτηξαν ελεύθερα στον ύφαλο και χρησιμοποίησαν βράχους για να αγκυροβολήσουν ένα μεγάλο δίχτυ, με πλωτήρες συνδεδεμένους στην κορυφή για να το βοηθήσουν να παραμείνει στη θέση του. Τους έβλεπα να δουλεύουν, μένοντας κάτω για πολλά λεπτά τη φορά, προτού αποσπαστούν, πάλι, από αγόρια που βουτήξαν για να τραβήξουν τις φωτογραφίες τους. Η εμπειρία ήταν μαγευτική και εκπληκτική.
Περισσότερες καταδύσεις τις επόμενες δύο ημέρες μας έκαναν να περιμένουμε είτε τους ψαράδες ελεύθερης κατάδυσης είτε τα αγόρια να εμφανίζονται κάθε φορά. Σε μια νυχτερινή βουτιά σε έναν μίνι τοίχο,
Ήμασταν έκπληκτοι από ένα τεράστιο δίχτυ, σχεδόν αόρατο στο σκοτάδι, που έφτανε πάνω από 100 μέτρα ή περισσότερο σε απόσταση. Οι ελεύθεροι δύτες είχαν ορίσει αργά εκείνο το απόγευμα για να πιάσουν κανένα ψάρι που κυνηγούσε τη νύχτα.
Με τη βιώσιμη αλιεία και κάποιες συναλλαγές με κατοίκους της γης, οι Bajau έχουν επιβιώσει για εκατοντάδες χρόνια και, ακόμη και με την αναπόφευκτη αποδοχή κάποιας σύγχρονης τεχνολογίας, μπορούν να συνεχίσουν να επιβιώνουν ζώντας από τη θάλασσα.
ΑΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΟ INDONESIA DIVER SPECIAL – Μάιος 2019
Αργία Νέα Ινδονησία
