Έχει τη φήμη ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα θεάματα καρχαρία στη Γη. Μπορεί πραγματικά να είναι τόσο καλό; Ο ΤΟΜ ΒΙΕΡΟΥΣ επισκέφτηκε τον ύφαλο των καρχαριών των Φίτζι για να μάθει
ΕΙΝΑΙ 7.30 ΤΟ ΠΡΩΙ ΣΑΒΒΑΤΟΣ, και μόλις βρήκαμε τη βάση του Beqa Adventure Divers (BAD) στα περίχωρα του λιμανιού του Ειρηνικού στο Viti Levu, το κύριο νησί των Φίτζι.
Έχουμε γνωρίσει αυτό που έχει χαιρετιστεί ως μία από τις μεγαλύτερες καταδύσεις καρχαριών στον κόσμο με μερικούς εντυπωσιακούς θηρευτές κορυφής - μόνο εμείς και οι ταυροκαρχαρίες.
Στην είσοδο μας συναντά ο Mike Neumann, ένας από τους τρεις ιδιοκτήτες BAD?, ο οποίος μετά από περισσότερα από 10 χρόνια εξακολουθεί να συμμετέχει σχεδόν σε κάθε κατάδυση.
Σύντομα είμαστε έτοιμοι να επιβιβαστούμε στο ένα ή στο άλλο από τα δύο καταδυτικά σκάφη, το Predator και το Hunter. Ο εξοπλισμός μας βρίσκεται ήδη στο πλοίο, με τις κάμερές μας η καθεμία στο δικό της καλάθι.
Υπάρχουν περίπου 20 άτομα στα δύο σκάφη σήμερα, το μέγιστο που έχει οριστεί από το καταδυτικό κέντρο. Το επίπεδο οργάνωσης εντυπωσιάζει αμέσως – είναι αποτελεσματικό και επαγγελματικό.
Καθώς ταξιδεύουμε αργά κατά μήκος του καναλιού με τα μαγγρόβια προς τον ανοιχτό ωκεανό, το Tumbi, ένας από τους κύριους τροφοδότες, παρέχει μια εις βάθος ενημέρωση κατάδυσης. Με τύχη, μπορούσαμε να δούμε έως και οκτώ είδη καρχαριών, από τον πανίσχυρο ταύρο και ίσως καρχαρίες τίγρης στους μικρότερους θηρευτές των υφάλων, όπως οι καρχαρίες των υφάλων λευκής άκρης και της μαύρης άκρης, και τη δυνατότητα λιγότερο συχνών επισκεπτών, όπως οι λεμονιές και οι καρχαρίες γαλουχίας.
Μια 20λεπτη βόλτα με σκάφος μας φέρνει στον ύφαλο στην καρδιά του θαλάσσιου καταφυγίου Shark Reef. Τα σκάφη είναι δεμένα σε προεγκατεστημένες σημαδούρες και ετοιμαζόμαστε να βουτήξουμε.
ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΣ στάση στα 30μ, όπου σας περιμένουν τα κυριότερα αξιοθέατα. Στην «Αρένα» το προσωπικό του BAD έχει χτίσει έναν τοίχο από νεκρά κοράλλια. Γονατίζουμε πίσω από αυτό καθώς το Tumbi και οι άλλοι καταδυτές και τροφοδότες τοποθετούνται.
Τέσσερις από αυτούς στέκονται κυριολεκτικά πίσω μας, ο καθένας οπλισμένος με ένα αμβλύ μεταλλικό κοντάρι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υπενθυμίσει στους καρχαρίες ότι είναι «μέχρι εδώ και όχι παραπέρα»! Άλλα τρία ετοιμάζουμε το τάισμα μπροστά μας. Μεγάλοι ταυροκαρχαρίες κυκλώνουν υπομονετικά λίγα μέτρα μακριά εν αναμονή.
Απαρατήρητος από τους περισσότερους δύτες, ένας δρεπανολεμονοκαρχαρίας περνάει πίσω από την πλάτη μας, με περίπου 20 κίτρινες ρίγες τριβάλια να συρρέουν γύρω του. Δεκάδες remoras ελεύθερης κολύμβησης και άλλα μικρότερα ψάρια υφάλων μας ενώνουν σε αυτό το πρελούδιο για το θέαμα που έρχεται. Η τεράστια αφθονία των τη θαλάσσια ζωή σε αυτή την προστατευόμενη περιοχή είναι εντυπωσιακή.
Η παράσταση πρόκειται να ξεκινήσει. Το Tumbi ανοίγει το καπάκι μιας μεταλλικής κατασκευής, αρπάζει ένα-ένα τα κεφάλια τόνου που περιέχει και τα ταΐζει με το χέρι σε καρχαρίες που πλησιάζουν. Πλαισιώνεται από τους Fabiano και Manoa, οι οποίοι λειτουργούν ως «σωματοφύλακες» και κρατούν επίσης μεταλλικούς στύλους.
Με τα χρόνια οι τροφοδότες έχουν καθιερώσει ένα πρωτόκολλο στο οποίο μόνο οι καρχαρίες που κλείνουν από την αριστερή πλευρά ανταμείβονται με τροφή, ενώ εκείνοι που έρχονται από τη δεξιά υπενθυμίζονται από τους στύλους να τηρούν τους κανόνες.
Για να αποφευχθούν εκπλήξεις, είναι ζωτικής σημασίας να τηρείται με συνέπεια αυτό το πρωτόκολλο – οι καρχαρίες, τελικά, είναι αρπακτικά και δυνητικά επικίνδυνοι για εμάς τους ανθρώπους.
Καθώς παρακολουθώ τους κυρίαρχους ταύρους να πλησιάζουν και να καταπίνουν τα κεφάλια ολόκληρα, θυμάμαι ότι η Tumbi μας είχε πει νωρίτερα ότι σε περιόδους αιχμής έως και 80 καρχαρίες ενώνονται με τους δύτες κατά τη διάρκεια της σίτισης.
Σήμερα πρέπει να υπάρχουν περίπου 35 στην αρένα, και δύσκολα μπορώ να φανταστώ πώς πρέπει να μοιάζει και να νιώθει αυτός ο διπλάσιος αριθμός.
Οι καρχαρίες μπορεί να είναι πολύ προσεκτικά ζώα και μην κολυμπήσετε αδιάφορα προς το δόλωμα και να το αρπάξετε. Όπως εμείς, οι προσωπικότητες τους ποικίλλουν: κάποιοι είναι τολμηροί και μάλλον επιθετικοί, ενώ άλλοι προτιμούν να κρατούν αποστάσεις και να παρατηρούν. Κάποιοι φαίνονται ντροπαλοί.
Παρόμοια με τα λιοντάρια ή τους λύκους στη στεριά, οι καρχαρίες καθιερώνουν ιεραρχίες μεταξύ τους. Τείνει να είναι τα κυρίαρχα (ή πολύ τολμηρά) άτομα που μπαίνουν αμέσως και παίρνουν το δόλωμα.
Λίγα κεφάλια τόνου αργότερα η διαδικασία αλλάζει. Η ομάδα κινείται από το τάισμα με το χέρι στο «τάισμα με κάδο», με ελαφρώς τροποποιημένους κάδους απορριμμάτων που χρησιμοποιούνται για να προσφέρουν μια εντυπωσιακή και οικεία εμπειρία στους δύτες.
Ο Fabiano αρπάζει ένα σχοινί που είναι στερεωμένο στον κάδο και ανεβαίνει αργά στα 15 μέτρα περίπου. Τραβώντας το σχοινί ελίσσεται με το καπάκι για να απελευθερώσει μερικά από τα κεφάλια τόνου ενώ κολυμπά παράλληλα με τον τοίχο των νεκρών κοραλλιών.
Αυτό διασφαλίζει ότι κάθε δύτης θα έχει μια εμπειρία από κοντά καθώς τα αρπακτικά ακολουθούν τον κάδο και τη μυρωδιά του ψαριού. Οι κάδοι φαίνονται παράξενοι σε απόσταση 30 μέτρων, αλλά λειτουργούν στο να σας βγάλουν τους καρχαρίες στο πρόσωπό σας!
Μετά από 17 λεπτά βυθού με τους μεγάλους ταυροκαρχαρίες (μερικοί ως 3.5 μέτρα), οι δάσκαλοι χτυπούν τις χαλύβδινες δεξαμενές τους, δίνοντας το σήμα να ανέβουν προς το Den, μια πιο ρηχή τοποθεσία τροφοδοσίας στα 15 μέτρα.
Η προσοχή στρέφεται τώρα στους μικρότερους καρχαρίες με μαύρη και λευκή άκρη και στους πολύ ευκίνητους γκρίζους υφάλους. Περισσότεροι από δώδεκα μικρότεροι καρχαρίες και εκατοντάδες μικρά ψάρια σωρεύουν δυναμικά γύρω από το Mavoa, τον καθορισμένο τροφοδότη σήμερα.
Ενώ οι ταύροι ταΐζονταν σε ένα περιβάλλον που μοιάζει με αρένα, ο Ντεν είναι διαφορετικός. Το Mavoa βρίσκεται στα δεξιά μας σε ένα κανάλι πλάτους 5 μέτρων μεταξύ της απότομης πλαγιάς του υφάλου και ενός άλλου μικρού τεχνητού τοίχου από νεκρά κοράλλια πίσω από το οποίο γονατίζουμε.
Οι καρχαρίες μπαίνουν και βγαίνουν από το Den. Κάποιοι χρησιμοποιούν το κανάλι, αλλά οι πιο τολμηροί ακολουθούν μια διαδρομή ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας. Εκατοντάδες ψάρια υφάλων και άλλα μικρότερα αρπακτικά συμμετέχουν, χωρίς να θέλουν να χάσουν τον ενθουσιασμό. Για άλλα 20 λεπτά απολαμβάνουμε το θέαμα, πριν ανηφορίσουμε σε αυτό που λένε «την καλύτερη στάση ασφαλείας στον κόσμο».
Έχουν ένα σημείο. Σε βάθος 3 μέτρων, έχει εγκατασταθεί ένα σχοινί ακριβώς στην άκρη του υφάλου, επιτρέποντας στους δύτες να κρατηθούν (για το οποίο είμαστε ευγνώμονες, λαμβάνοντας υπόψη το φούσκωμα και το ρεύμα στα ρηχά που διαφορετικά θα μπορούσαν να σας παρασύρουν στον Ειρηνικό) ως περισσότερη σίτιση συνεχίζεται.
Τώρα κυριαρχούν τα λευκά άκρα και τα μαύρα άκρα, τα οποία φαίνονται τόσο μικρά και κάπως σαν γάτα αφού έχετε περάσει 37 λεπτά με τους τεράστιους ταύρους και τους γκρίζους καρχαρίες των υφάλων.
Το μικρό, λεπτό σώμα τους είναι τέλεια προσαρμοσμένο στη ζωή στον δομικά πολύπλοκο ύφαλο, επιτρέποντάς τους να φτάσουν σχεδόν σε οποιοδήποτε ψάρι κρύβεται στις ρωγμές και τις σχισμές του.
ΕΝΩ ΣΙΓΑ ΣΙΓΑ ΒΓΑΖΟΥΜΕ το άζωτο (συνήθως ένα από τα πιο συναρπαστικά μέρη μιας κατάδυσης) μας παρουσιάζεται ένα άλλο θέαμα: μια έκρηξη χρώματος καθώς οι ηλιακές ακτίνες διαπερνούν τη στήλη του νερού και χορεύουν στον ακμάζοντα ρηχό ύφαλο.
Η όλη σκηνή μοιάζει σχεδόν εξωπραγματική, πολύ όμορφη για να είναι αληθινή. Μετά από άλλα συναρπαστικά 10 λεπτά επιστρέφουμε στο σκάφος. Πολλοί από εμάς πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να μην χάσουμε ρυθμιστικές λόγω των τεράστιων χαμόγελών μας – ουάου, ήταν 50 λεπτά!
Κατά το διάστημα των 60 λεπτών στην επιφάνεια, το σκάφος ελίσσεται σε πιο ήρεμα νερά και έχω λίγο χρόνο να μιλήσω με τον Mike Neumann. Με ένα μεγάλο χαμόγελο, μου λέει την ιστορία του Shark Reef Marine Reserve, του πρώτου στα Φίτζι εθνική ναυτιλία πάρκο και επίσημα αναγνωρισμένο από το 2014.
«Όλα ξεκίνησαν το 2004 με την ιδέα να δημιουργηθεί ένα αυτοσυντηρούμενο τουριστικό έργο που θα έκανε δύο πράγματα: να προσφέρει στους δύτες μια αξέχαστη εμπειρία και να προστατεύσει τους μόνιμους καρχαρίες», λέει ο Mike. «Σήμερα, περισσότερα από 10 χρόνια μετά, έχουμε καταφέρει και τα δύο και πολλά περισσότερα. Έχουμε δημιουργήσει μια κατάσταση win-win για όλους».
Δεν είναι μόνο οι καρχαρίες και άλλα θαλάσσια είδη που προστατεύονται από το θαλάσσιο καταφύγιο, αλλά ο τοπικός πληθυσμός επωφελείται από τα διεθνή έσοδα από τον τουρισμό. «Έχουμε κάνει ρυθμίσεις με πολλά χωριά που κατέχουν τα παραδοσιακά δικαιώματα αλιείας στην περιοχή που θέλαμε να προστατεύσουμε», λέει ο Mike. Κάθε δύτης πληρώνει εισφορά περίπου 10 $ ΗΠΑ «η οποία πηγαίνει κατευθείαν στα αντίστοιχα χωριά, τα οποία με τη σειρά τους απέχουν από το ψάρεμα στην περιοχή».
Αυτή η προσέγγιση οδήγησε όχι μόνο στην καθιέρωση μιας από τις πιο διάσημες καταδύσεις καρχαριών στον κόσμο, αλλά συνέβαλε ουσιαστικά στην προστασία των μόνιμων καρχαριών. Μέχρι το 2007 είχε δημιουργηθεί ο Διάδρομος Shark (στον οποίο απαγορεύεται η αλιεία καρχαριών). Σήμερα καλύπτει μια έκταση 30 μιλίων από την ακτή του Viti Levu.
Αυτό δεν είναι «χάρτινο πάρκο». Οι ιχθυοφύλακες περιπολούν ενεργά την περιοχή, αναζητώντας λαθροθήρες και παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες.
Όχι μόνο οι καρχαρίες ευδοκιμούν στο καταφύγιο, αλλά φαίνεται ότι και άλλα θαλάσσια ζώα επωφελούνται από την προστασία που παρέχει.
Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στο «φαινόμενο διάχυσης» - καθώς ο πληθυσμός των ψαριών μέσα στο πάρκο αυξήθηκε, οι πληθυσμοί επεκτάθηκαν σε περιοχές εκτός των ορίων του, ενισχύοντας τις αλιευτικές αποδόσεις σε παρακείμενες περιοχές.
ΕΤΣΙ Οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές ή οι MPA μπορούν να είναι μια κατάσταση που θα ωφελήσει όλους – λάτρεις της φύσης, ψαράδες, οικολόγους και οικονομολόγους. «Αυτό το πάρκο είναι σημαντικό επιτυχία διατήρησης, και δείχνει ότι οι προσπάθειες μικρής κλίμακας κάνουν τη διαφορά», λέει ο Mike.
Η BAD ήταν επίσης ιδρυτικό μέλος της Global Shark Diving Alliance, μιας παγκόσμιας πρωτοβουλίας φορέων για τον καθορισμό διεθνών προτύπων για υπεύθυνη και μακροπρόθεσμη βιώσιμη κατάδυση καρχαριών. «Εκτός από την ασφάλεια των δυτών και την προστασία των καρχαριών, δίνουμε μεγάλη έμφαση στη συνεχή υποστήριξη της έρευνας και της διατήρησης των καρχαριών», μου λέει ο Mike.
Κάθε κατάδυση καρχαρία παρακολουθείται από τουλάχιστον έναν εκπαιδευμένο τοπικό θαλάσσιο βιολόγο, ο οποίος καταγράφει άτομα και περιβαλλοντικές παραμέτρους για να τροφοδοτήσει μια μακροπρόθεσμη βάση δεδομένων που τεκμηριώνει τις αλλαγές στους πληθυσμούς.
Το BAD υποστηρίζει επίσης μια διεθνή ομάδα επιστημόνων που ερευνούν τις μετακινήσεις των ειδών και τη γενετική πληθυσμών. Οι καταδύσεις του με τροφή καρχαριών παρέχουν την ευκαιρία να μάθετε περισσότερα για τις ιεραρχίες, τις διαδρομές μετανάστευσης και τη γενική συμπεριφορά καθώς και τη συμπεριφορά ζευγαρώματος.
ΕΤΟΙΜΑΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ η δεύτερη βουτιά. Ελέγχω το υποβρύχιο περίβλημά μου – αρκετός χώρος στην κάρτα SD, οι ρυθμίσεις είναι σωστές, τα φλας λειτουργούν – είμαι έτοιμος!
Αυτή η κατάδυση είναι λίγο διαφορετική από την πρώτη. Βρισκόμαστε στην ίδια τοποθεσία, αλλά αυτή τη φορά πλησιάζουμε μια άλλη περιοχή σίτισης στα 15 μέτρα. Και αντί να γονατίσουμε, ξαπλώνουμε με την κοιλιά μας πίσω από έναν πολύ πιο ρηχό τοίχο. Μας έχει ήδη υπενθυμιστεί να μην βγάζουμε χέρια ή χέρια, καθώς οι καρχαρίες θα έρθουν ακόμα πιο κοντά από ό,τι στην πρώτη κατάδυση.
Όταν είμαστε τοποθετημένοι, ο Fabiano παίρνει τα σχοινιά και αρχίζει να ανεβαίνει με τη χούφτα του τόνου. Περίπου 30 καρχαρίες είναι όσο πιο κοντά μπορούν! Ξανά και ξανά, φαινομενικά από το πουθενά, μεγάλοι ταύροι εμφανίζονται από τα πλάγια και μας προσπερνούν, με μερικές φορές λιγότερο από ένα μέτρο να περισσέψει.
Είναι εξωπραγματικό να είμαστε δίπλα-δίπλα με αυτά τα συναρπαστικά ζώα, οι πρώτοι πρόγονοι των οποίων περιπλανήθηκαν στους ωκεανούς μας πριν από περισσότερα από 400 εκατομμύρια χρόνια.
Σημειώνω την περιέργειά τους και πώς μας παρατηρούν καθώς κυνηγούν πίσω από τον κάδο για τα επόμενα 30 λεπτά. Στη συνέχεια ακούγεται το σήμα και ανηφορίζουμε προς την άκρη του υφάλου για να απολαύσουμε άλλα 15 λεπτά απελευθέρωσης αερίων στην καλύτερη στάση ασφαλείας στον κόσμο.
Αμίλητος, ανεβαίνω τη σκάλα πίσω στον Χάντερ. Αυτή ήταν μακράν η πιο συναρπαστική κατάδυση της ζωής μου και η πιο κοντά που έχω βρεθεί σε καρχαρίες. Επιστρέφουμε εξουθενωμένοι αλλά ενθουσιασμένοι στη βάση του Pacific Harbor.
Θα ήταν δύσκολο να πουλήσεις στους ανθρώπους την ιστορία των καρχαριών ως αλόγιστες μηχανές δολοφονίας αν είχαν περάσει μόλις δύο ώρες πρόσωπο με πρόσωπο μαζί τους. Πολλοί δύτες που φεύγουν από τα Φίτζι για τις χώρες τους θα γίνουν υποστηρικτές των καρχαριών – θέλοντας ή μη – καθώς λένε σε φίλους και οικογένειες για τις απίστευτες συναντήσεις τους εκεί.
Μόνο όταν οι άνθρωποι καταλάβουν τους καρχαρίες θα αρχίσουν να νοιάζονται για αυτούς και την ύπαρξή τους. Οι άνθρωποι προστατεύουν μόνο αυτό που καταλαβαίνουν και αγαπούν. Ποιο είναι τι Beqa Adventure Divers αφορά – όχι μόνο τη διευκόλυνση ασφαλών και συναρπαστικών συναντήσεων για χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο, αλλά και την εκπαίδευση του κοινού και την πίεση για τη διατήρηση αυτών των σημαντικών ωκεανών ρυθμιστικές.
