Εικόνα: INA.
Ο υποβρύχιος αρχαιολόγος Τζορτζ Φλέτσερ Μπας, που αναφέρεται ως ο «πατέρας της υποβρύχιας αρχαιολογίας» για τα καταδυτικά επιτεύγματα που ξεκίνησαν πριν από περισσότερα από 60 χρόνια, πέθανε στις 2 Μαρτίου στο College Station του Τέξας, σε ηλικία 88 ετών.
Ο Bass και η σύζυγός του Ann ήταν οι ιδρυτές το 1972 του Αμερικανικού Ινστιτούτου Ναυτικής Αρχαιολογίας - το "American" αργότερα αποσύρθηκε για να αντικατοπτρίζει τη διεθνή στάση του οργανισμού και έγινε γνωστό ως INA.
Ο Μπας γεννήθηκε στην Κολούμπια της Νότιας Καρολίνας, στις 9 Δεκεμβρίου 1932, γιος ενός Άγγλου καθηγητή και συγγραφέα, κάτι που παρείχε τη βάση για τη συγγραφή πολλών βιβλίων που συχνά στόχευαν σε κοινό κοινό.
Ο θείος του ήταν αρχαιολόγος και ο Μπας μεταπήδησε από τα αγγλικά στην αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο John Hopkins και στη συνέχεια στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Ελλάδα, αφού ενδιαφέρθηκε για το θέμα σε ένα ταξίδι στη Σικελία.
Σύμφωνα με το INA το 1960, λίγο μετά τη στρατιωτική του θητεία και την έναρξη διδακτορικών σπουδών στην κλασική αρχαιολογία, ένας συνάδελφός του αρχαιολόγος ζήτησε από τον Μπας να μάθει να καταδύεται, ώστε να μπορέσει να εργαστεί σε ένα ναυάγιο της Εποχής του Χαλκού που είχε ανακαλυφθεί από σφουγγαράδες. Το ακρωτήριο Gelidonya στην Τουρκία.
Ο Μπας έκανε μόνο έξι καταδύσεις μαθήματα συμπεριλαμβανομένου ενός πρακτικού σε τοπικό υποκατάστημα YMCA πριν ταξιδέψει στην Τουρκία με τη νέα του σύζυγο. Συνδιοργάνωσε την ανασκαφή του ναυαγίου βάθους 30 μέτρων για τους επόμενους τρεις μήνες.
Η επιτυχημένη επιχείρηση έγινε η πρώτη ανασκαφή αρχαίου ναυαγίου που πραγματοποιήθηκε εξ ολοκλήρου στον βυθό της θάλασσας, λέει το INA, και η πρώτη ανασκαφή ναυαγίου που διευθύνεται και δημοσιεύεται από καταδυτικό αρχαιολόγο.
Ο Bass θα ίδρυσε αργότερα ένα υποθαλάσσιο αρχαιολογικό μουσείο στο Bodrum και, τη δεκαετία του 1990, το INA θα ίδρυσε ένα ερευνητικό κέντρο εκεί.
Το ναυάγιο Cape Gelidonya με το φορτίο χάλκινων πλινθωμάτων παρέμεινε το παλαιότερο γνωστό ναυάγιο στον κόσμο μέχρι να βρεθεί το ναυάγιο Uluburun, επίσης στη νότια Τουρκία, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η ομάδα του Μπας αποκάλυψε «ένα εξαιρετικό θησαυρό από αντικείμενα που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα π.Χ.», λέει το National Geographic, το οποίο υποστήριξε την ανασκαφή και για το οποίο ο Μπας συνέχισε να γράφει πολλά άρθρα.
Το 1976, η INA, που εργαζόταν τότε σε τέσσερις ηπείρους, ήταν συνδεδεμένη με το Texas A&M University. Ο Μπας έγινε καθηγητής εκεί και διηύθυνε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη ναυτική αρχαιολογία μέχρι το 1993. Θα παρέμεινε σύμβουλος του ινστιτούτου μέχρι το θάνατό του.
Κατά τη διερεύνηση δεκάδων ναυαγίων που χρονολογούνται από την Εποχή του Χαλκού έως τον Μεσαίωνα, ο Bass απέδειξε «ότι η επιστημονική αυστηρότητα των χερσαίων αρχαιολογικών τεχνικών θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε απαιτητικά υποβρύχια περιβάλλοντα από αρχαιολόγους εξοπλισμένους με αυτόματο σκάφανδρο ή επιφανειακό αέρα», λέει ο NatGeo.
«Ο Τζορτζ αφιέρωσε την καριέρα του στην ανάπτυξη νέων τεχνικών για υποβρύχια έρευνα κατά την ανασκαφή ναυαγίων σε όλο τον κόσμο», λέει η INA. Διακρίθηκε για τη συμμετοχή τοπικών αρχαιολόγων και φοιτητών στις αποστολές του.
Η Ann Bass, η οποία επιζεί από τον σύζυγό της με τους δύο γιους τους Gordon και Alan, θα τον συνόδευε στις πολλές αποστολές του, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τον καθαρισμό και την καταλογογράφηση αντικειμένων, την αλληλογραφία και τη λογιστική.
Ο Μπας έγραψε ή επιμελήθηκε 10 βιβλία, μεταξύ των οποίων το 1966 το «Archaeology Under Water», που λέγεται ότι προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον για τη νέα πειθαρχία, και την αυτοβιογραφία του το 1975 «Archaeology Beneath the Sea: My Fifty Years of Diving on Ancient Shipwrecks».
Έλαβε πολυάριθμα βραβεία και επίτιμους διδάκτορες και το 2002 του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο Τζορτζ Μπους το Εθνικό Μετάλλιο Επιστήμης, το υψηλότερο βραβείο των ΗΠΑ για δια βίου επίτευγμα στην επιστημονική έρευνα.
