ΕΙΝΑΙ ΟΣΟ ΡΟΥΤΙΝΑ ΟΣΟ ΝΑ ΠΑΣ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, και το κάνω κάθε καλοκαίρι εδώ και 10 χρόνια.
Καθόμαστε στα βράχια ενώ ο τρυφερός μου (γιος Peter) με βοηθάει να μπω στο λουρί που αφαιρεί την καταπόνηση από τους σωλήνες αέρα, κουμπώνει ένα σύστημα βάρους 18 κιλών DUI στους ώμους μου και προσαρμόζει το σύστημα ζήτησης επιφάνειας που έχουμε στηθεί σε ένα Buddy Commando π.Χ. με ενσωματωμένη διάσωση 3 λίτρων.
Δίπλα μου, ο συνάδελφος υποβρύχιος αρχαιολόγος Γκράχαμ Σκοτ, βοηθούμενος από τον τρυφερό του Μπράιαν Χέσιον.
Η επόπτρια καταδύσεων Τζέιν Γκρίφιθς, η οποία έχει τη δική της καταδυτική επιχείρηση και κυνηγάει χτένια όταν τα πράγματα είναι χαλαρά, τρέχει στους ελέγχους.
Τώρα ήρθε η ώρα να ξεκινήσετε τον συμπιεστή ναργιλέ και να φορέσετε το Interspiro μάσκες πριν σκοινιάσετε προς τα πίσω στο βράχο και στο νερό.
Καθώς βυθίζομαι στα φύκια, η φωνή της Τζέιν ακούγεται καθησυχαστικά μέσα από το ακουστικό του Buddyphone: «Surface to Diver 1 – comms check – over».
Επικοινωνία μεταξύ δυτών και επιφάνειας, ο Γκράχαμ και εγώ κατεβαίνουμε στο χώρο εργασίας μας στον βυθό της θάλασσας στη βάση του γκρεμού, που κατηφορίζει από το Duart Point στο Isle of Mull.
Έρχομαι εδώ κάθε χρόνο από το 1992 για να εργαστώ στο ιστορικό ναυάγιο που ανακαλύφθηκε από τον ναυτικό δύτη John Dadd το 1979.
Ανακαλύφθηκε ξανά σε κατάσταση αταξίας από το υποκατάστημα Dumfries and Galloway του Scottish Sub-Aqua Club (DAGSAC) 13 χρόνια αργότερα.
Τα γρήγορα ρεύματα και η διάβρωση του βυθού είχαν αποκαλύψει και κατέστρεφαν γρήγορα εύθραυστα οργανικά υπολείμματα, παρόμοια των οποίων δεν είχαν δει από την ανασκαφή του Mary Rose.
Με επικεφαλής την Αρχαιολογική Μονάδα Καταδύσεων (ADU), οι δύτες DAGSAC βοήθησαν στην ανάκτηση των εκτεθειμένων αντικειμένων, τα οποία στη συνέχεια μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στα εργαστήρια συντήρησης του Εθνικού Μουσείου της Σκωτίας στο Εδιμβούργο για επείγουσα περίθαλψη.
Τα στρατεύματα σοκ της υποβρύχιας αρχαιολογίας είχαν κερδίσει τον πρώτο γύρο.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι το ναυάγιο είχε συμβεί γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα.
Το αρχειακό ντετέκτιβ του Donald MacKinnon του DAGSAC αποκάλυψε ότι ήταν μέρος μιας μικρής ομάδας εργασίας που στάλθηκε από τον Oliver Cromwell το 1653 για να λεηλατήσει το κάστρο Duart, προπύργιο της φατρίας Maclean, του οποίου ο αρχηγός υποστήριζε τον εξόριστο Κάρολο Β'.
Όταν όμως έφτασαν, οι Μακλήνοι είχαν τραπεί σε φυγή.
Σε αυτό το σημείο μια καταιγίδα έπληξε τον στόλο, βυθίζοντας δύο εμπορικά πλοία και ένα μικρό πολεμικό πλοίο που ονομάζεται Swan. Ήταν σαφές ότι το ναυάγιο στα ανοιχτά του Duart Point ήταν ένα από αυτά τα σκάφη – αλλά ποιο;
Σκαλίσματα από την πρύμνη του πλοίου έδωσαν την απάντηση. Με τα χρόνια, πολλά κομμάτια έχουν βρεθεί διάσπαρτα γύρω από την τοποθεσία - ένα χερουβείμ με φουσκωμένα μάγουλα, μια κλασική πολεμίστρια και μια ντυμένη γυναικεία φιγούρα με μια άγκυρα στα πόδια της.
Όλα αυτά θυμίζουν την περίτεχνη επίδειξη που άρεσε να κοσμεί τα πλοία του στον Κάρολο Α - που κατασκεύασε τον Κύκνο το 1641.
Τα αποδεικτικά στοιχεία ήταν ένα καλό παράδειγμα του στέμματος, των φτερών στρουθοκαμήλου και του σήματος «Ich Dien» του Πρίγκιπα της Ουαλίας.
Αυτό το ναυάγιο δεν ήταν ξεκάθαρο εμπορικό πλοίο, αλλά ένα διάσημο πολεμικό πλοίο που κάποτε ανήκε σε έναν Άγγλο βασιλιά. Μπορεί να ήταν μόνο ο Κύκνος.
Με τη βοήθεια της ADU και του DAGSAC το ναυάγιο παρακολουθήθηκε το χειμώνα του 1992-3, και οι πρόσφατα εκτεθειμένες περιοχές προστατεύτηκαν βραχυπρόθεσμα από σάκους άμμου (βλ. Diver, Φεβρουάριος 1996).
Αλλά μια μακροπρόθεσμη λύση απαιτούσε ένα πιο σταθερό πρόγραμμα παρακολούθησης και, εάν χρειαζόταν, την προσεκτική εκσκαφή των πιο απειλούμενων τμημάτων.
Αυτό χρειαζόταν μια εξειδικευμένη αρχαιολογική ομάδα, χρόνο και πολλά χρήματα.
Μέχρι αυτό το σημείο δεν ήμουν παρά ένας πρόθυμος βοηθός στην επιφάνεια.
Οι καταδυτικές μου μέρες είχαν τελειώσει (ή έτσι νόμιζα) επτά χρόνια νωρίτερα, όταν είχε ολοκληρωθεί η ανασκαφή του ναυαγίου Armada La Trinidad Valencera στα ανοιχτά του Donegal, που διεξήχθη με το City of Derry Sub-Aqua Club.
Στο μεταξύ είχα γίνει μεσήλικας ακαδημαϊκός, με την έρευνα έξω από τα σπίτια να περιορίζεται σε αρχαιολογικές εναέριες φωτογραφία – μια απαίτητη καταδίωξη που διεξάγεται από ένα άνετο κάθισμα που αποσπάται από τον κόσμο κάτω, καταγράφοντας αρχαία τοπία με το πάτημα ενός κουμπιού.
Πολύ πιο εύκολο από την κατάδυση, και επομένως πιο ευχάριστο - ή έτσι νόμιζα.
Ο Μάρτιν Ντιν της ADU με έπεισε για το αντίθετο. Κάποιος έπρεπε να αναλάβει το έργο μακροπρόθεσμα, και ιδανικά θα έπρεπε να είναι ένας αρχαιολόγος που βούτηξε.
Γιατί όχι εγώ? Υποψιάζομαι ότι δεν μπορούσε να σκεφτεί κανέναν άλλο.
Αλλά υπήρχε μια σύλληψη. Τις παλιές καλές μέρες τα είχα καταφέρει αρκετά καλά με βάση αμφισβητήσιμα προσόντα αλλά μακρόχρονη εμπειρία κατάδυσης.
Αυτό δεν ήταν πλέον αρκετά καλό. Στις αρχές της δεκαετίας του '90, οι απαιτήσεις για την υγεία και την ασφάλεια για τις καταδύσεις στην εργασία απαιτούσαν ένα σωστό εμπορικό εισιτήριο και μπορούσα να το αποκτήσω μόνο περνώντας μια πλήρη αξιολόγηση HSE.
Κανένα πρόβλημα, σκέφτηκα – ο παλιός μου φίλος Άλαν Μπαξ στο Fort Bovisand σίγουρα θα έβαζε έναν γηριατρικό συνάδελφο με ένα νεύμα και ένα κλείσιμο του ματιού.
Έκανε την κόλαση! Αναθέτοντας με σε μια τάξη στην οποία το επόμενο γηραιότερο μέλος ήταν λιγότερο από το μισό μου ηλικίας και με εκπαιδευτές που είχαν μάθει το επάγγελμά τους στους Royal Marines και δεν θα άφηναν κανέναν να το ξεχάσει, μας κυνηγούσαν παντού στο διπλό (παραπάνω και κάτω από το νερό) και αναμενόταν να απαντήσει αδιαμφισβήτητα σε γαβγισμένα λόγια εντολής.
Στο μέσο του άλματος από τον κυματοθραύστη Bovisand των 6 μέτρων, θυμάμαι να αναρωτιόμουν αν άξιζε τον κόπο.
Ήταν. Η κατάδυση HSE είναι πολύ διαφορετική από το είδος της κατάδυσης προσανατολισμένη στον αθλητισμό με την οποία είχα εξοικειωθεί, αλλά είναι προσανατολισμένη στη διεξαγωγή υποβρύχιων εργασιών με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Έχει δουλέψει άψογα για εμάς στη Duart.
Με τη σταθερή μας τοποθεσία στην ακτή, την παροχή επιφανειών και τις απαράμιλλες ρουτίνες, μπορούμε να επικεντρωθούμε στην αρχαιολογία, εστιάζοντας την προσοχή μας στην προσεκτική και δύσκολη δουλειά της έρευνας και της ανασκαφής σε καταδύσεις που συχνά υπερβαίνουν τις δύο ώρες.
Επειδή είναι τόσο μικρός και στενά περιορισμένος χώρος, υπάρχει χώρος μόνο για δύο δύτες να εργάζονται άνετα.
Κατά το αρχικό μέρος του έργου, όταν η έρευνα ήταν η κύρια εργασία, δουλέψαμε με δύο ζευγάρια, ανταλλάσσοντας εργασίες σε πρωινές και απογευματινές συνεδρίες κατάδυσης.
Η ανασκαφή περιλαμβάνει πολύ περισσότερες εργασίες μετά την κατάδυση – σχεδίαση και φωτογράφιση ευρημάτων, ενημέρωση αρχείων και παροχή πρώτων βοηθειών συντήρησης και αποθήκευσης συχνά πολύ εύθραυστων αντικειμένων, επομένως μια μόνο καθημερινή κατάδυση είναι το μόνο που μπορούμε να χωρέσουμε.
Το υποστηρικτικό μας προσωπικό στις καταδύσεις γίνονται αρχαιολόγοι στη συνέχεια – οι γιοι Peter και Edward βοηθούν στο σχέδιο και φωτογραφία, ενώ η Dr Paula Martin (επίσης η σύζυγός μου, και η ίδια κάποτε αρχαιολόγος δύτης) συνδυάζει τις θέσεις του αναπληρωτή διευθυντή και βρίσκει διευθυντή.
Σιγά σιγά, με τα χρόνια, ο Κύκνος επανέρχεται στη ζωή. Ένα σημαντικό μέρος του πυθμένα του πλοίου έχει σωθεί, καρφωμένο από το πέτρινο έρμα που είχε τοποθετηθεί εμπρός και πίσω στο αμπάρι.
Έχουμε ανασκάψει τη σέλα μεταξύ αυτών των αναχωμάτων για να αποκαλύψουμε πλαίσια και σανίδες, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων του σκαλοπατιού του ιστού και του φρεατίου αντλίας.
Πέρα από το έρμα, έχουμε αποκαλύψει μέρος της πολύ διαβρωμένης δομής του τόξου και έχουμε εντοπίσει δοκιμαστικά την πρύμνη, δίνοντας ένα συνολικό μήκος κατά μήκος της καρίνας περίπου 66 πόδια.
Η μέγιστη δέσμη, που αποκαλύπτεται από το πλαίσιο μέχρι τη στροφή της σεντίνας, είναι περίπου 22 πόδια, δίνοντας μια αναλογία μήκους/πλάτους 3:1, χαρακτηριστικό της κομψής κατασκευής ενός ελαφρού πολεμικού πλοίου.
Στις σεντίνες βρήκαμε εναποθέσεις κολλώδους και δύσοσμου λάσπης – λάσπη για κάποιους ίσως, αλλά για τους περιβαλλοντικούς επιστήμονες που θα την εξετάσουν, μια συναρπαστική πηγή πληροφοριών για τη διατροφή και την υγιεινή επί του σκάφους.
Ποσότητες σφαγμένων οστών ζώων –κυρίως βοοειδών και χοίρων– θα ρίξουν περαιτέρω φως στη σύγχρονη διατροφή, ενώ έχουν βρεθεί και αρκετά ανθρώπινα οστά.
Ήταν αποαρθρωμένοι και διασκορπισμένοι ευρέως στην πρύμνη του πλοίου, αλλά σχεδόν σίγουρα ανήκουν στο ίδιο άτομο.
Περίπου το 60% του σκελετού έχει ανακτηθεί, αρκετό για να επιτρέψει στον ιατροδικαστή ανθρωπολόγο Dr Sue Black να δημιουργήσει ένα αξιοσημείωτο προφίλ αυτού του θύματος του ναυαγίου.
Ήταν ένας νεαρός άνδρας μεταξύ 23 και 25 ετών, ο οποίος στην παιδική του ηλικία υπέφερε από ραχίτιδα, η οποία τον άφησε, περίπου 5 πόδια 3 ίντσες, αρκετές ίντσες πιο κοντός από ό,τι θα μπορούσε διαφορετικά να ήταν.
Όμως, ενώ το κάτω μέρος του σώματός του ήταν με φιόγκο και μάλλον αδύναμο, πάνω από τη μέση ήταν χτισμένος σαν τον Κινγκ Κονγκ.
Οι μύες του ώμου, του βραχίονα και του καρπού του ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένοι και στις δύο πλευρές (σε αντίθεση με έναν σύγχρονο τενίστα, του οποίου το χέρι σερβιρίσματος είναι συνήθως πολύ πιο δυνατό), υποδηλώνοντας συνεχείς και βαριές δραστηριότητες όπως το τράβηγμα και το τράβηγμα.
Ο ναύτης μας είχε επίσης έναν επαναλαμβανόμενο τραυματισμό καταπόνησης στις άνω αρθρώσεις του μηρού, σύμφωνα με τον Δρ Μπλακ, με τακτικά άλματα από ύψος 2 μέτρων περίπου.
Ένας ναυτικός με εμπειρία στο τετράγωνο σκαρί μου είπε πρόσφατα ότι είναι φυσιολογική πρακτική να πηδάω αυτή την απόσταση στο κατάστρωμα αφού κατέβεις από τις ράγες, για να αποφύγεις έναν άβολο αγώνα πάνω από το προπύργιο και την πιθανότητα να πέσεις στη θάλασσα.
Αυτός ο Cromwellian ναυτικός ήταν προφανώς κατάλληλος, υγιής και καλοφαγωμένος, αν και αν είχε επιβιώσει θα είχε προβλήματα.
Οι γομφίοι του αλέστηκαν σχεδόν επίπεδοι από το αλεσμένο αλεύρι που αποτελούσε ένα σημαντικό μέρος της διατροφής του. μερικά χρόνια ακόμα και θα είχαν φθαρεί στα νεύρα, με συνέπεια την αγωνία.
Είχε επίσης μια συγγενή ανωμαλία της σπονδυλικής στήλης, η οποία θα τον έκανε όλο και περισσότερο αναπηρία στη μετέπειτα ζωή του.
Το ζήτημα των ανθρώπινων λειψάνων σε ναυάγια είναι ευαίσθητο και θεωρούμε τον Κύκνο τόσο πολεμικό τάφο όσο και πιο πρόσφατα στρατιωτικά ναυάγια στα οποία έχει χαθεί ζωή.
Όταν ολοκληρωθεί η επιστημονική έρευνα του ναυτικού μας, τα οστά του θα αναπαυθούν, στη μνήμη του ίδιου και των συντρόφων του που πέθαναν τόσο μακριά από την πατρίδα του πριν από τρεισήμισι αιώνες.
Άλλα ευρήματα από το ναυάγιο έχουν απορρίψει τους σκελετούς του πλοίου και του νεκρού μέλους του πληρώματος.
Πολλά σχετίζονται με τη λειτουργία του σκάφους και τα εξειδικευμένα καθήκοντα των επιβαινόντων: μέρος του κάδου και δύο πυξίδες των ναυτικών. διαχωριστικά πλοήγησης· μπλοκ, σχοινί και βαρέλια. κομμάτια από ξύλινα φανάρια? και βάρη σφραγισμένα με το επίσημο σήμα του Charles I.
Έχουν βρεθεί διάφορα κομμάτια όπλων: μέρος ενός πιστολιού snaphaunce, σφαίρες μουσκέτο και φιάλες σκόνης και δύο τσιμεντένια ξίφη.
Οκτώ όπλα από χυτοσίδηρο είναι διάσπαρτα στο σημείο του ναυαγίου: τα περισσότερα έχουν αφεθεί στη θέση τους λόγω της δυσκολίας συντήρησής τους και για να γίνει το ναυάγιο μια ενδιαφέρουσα κατάδυση για τους δύτες που επισκέπτονται.
Ένα μικρό όπλο, ωστόσο, σηκώθηκε επειδή βρέθηκε πλήρες με το καρότσι και το κάλυμμα του λιμανιού: μαζί αυτά τα αντικείμενα θα μας επιτρέψουν να συγκεντρώσουμε πολλές νέες πληροφορίες σχετικά με τα σύγχρονα πυροβόλα του πλοίου.
Τα σκεύη και τα προσωπικά αντικείμενα είναι σοκαριστικά και αποκαλυπτικές υπενθυμίσεις εκείνων που τα κατείχαν και τα χρησιμοποιούσαν.
Βρήκαμε γυρισμένα ξύλινα μπολ και κούπες, πιάτα και φλαγκόν από κασσίτερο, πήλινους σωλήνες και αγγεία.
Μερικοί από τους σωλήνες είναι σφραγισμένοι με τα αρχικά ΒΔ, προφανώς εκείνα ενός αγωγού του Νιούκαστλ που προμήθευε τις δυνάμεις του Κρόμγουελ στη Σκωτία.
Τρεις πέτρινες φλαγκόν από Bellarmine, με την γκροτέσικη διακόσμηση με μάσκα προσώπου, έχουν εμφανιστεί στο ναυάγιο. Το ένα είναι ακόμα κλειστό και το περιεχόμενό του είναι άθικτο.
Δεν έχουν ακόμη αναλυθεί. Η καλοδιατηρημένη αλοιφή γεμίζει ένα μικρό δοχείο με ναρκωτικά, με τα σημάδια του τελευταίου χρήστη να είναι ακόμα τραγανά στην επιφάνειά του.
Η μεγαλύτερη έκπληξη, εκτός από τα σκαλίσματα, ήταν η χλιδάτη φύση του καπετανόσπιτου.
Μεγάλο μέρος της πρύμνης φαίνεται να έχει καταρρεύσει προς τα μέσα και πολλά από τα κομψά εσωτερικά εξαρτήματα έχουν διατηρηθεί.
Ένα μικρό πολεμικό πλοίο αυτής της κατηγορίας υποτίθεται ότι δεν είχε εσωτερική επένδυση, γιατί πρόσθεσε επιπλέον βάρος και έκανε το κύτος λιγότερο εύκαμπτο, αλλά το Swan ήταν περίτεχνα εφοδιασμένο με χυτευμένα πλαίσια και πάνελ, συμπεριλαμβανομένης μιας κομψής πόρτας.
Μαζί με τα γλυπτά, αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι ο Κάρολος Α πίστευε ότι ήταν πιο σημαντικό για τα πλοία του να προβάλλουν βασιλική δύναμη και κύρος παρά να μεγιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητα των μαχών.
Απαιτούνται δύο ακόμη καταδυτικές περίοδοι για να ολοκληρωθούν οι εργασίες στον Κύκνο. Μέχρι τότε όλες οι απειλούμενες περιοχές θα έχουν ανασκαφεί και το περιεχόμενό τους θα έχει διατηρηθεί για ενδεχόμενη έκθεση από το Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας.
Ό,τι απομένει θα διασφαλιστεί για τις μελλοντικές γενιές και θα παρακολουθείται τακτικά.
Οι αρχαιολογικές εκθέσεις και οι δημοφιλείς μαρτυρίες θα είναι διαθέσιμες για τους ειδικούς και το ευρύ κοινό.
Ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ έχει προβληθεί στη σειρά του BBC2 Journeys to the Bottom of the Sea, και άλλα είναι στα σκαριά.
Θα είμαι 65 μέχρι να τελειώσει το έργο, αλλά ελπίζω ότι ο Κύκνος δεν θα είναι το κύκνειο άσμα μου.
Έχοντας ένα δεύτερο άνεμο κατάδυσης, δεν βλέπω κανένα λόγο να σταματήσω ξανά, και υπάρχει μια υπέροχη τοποθεσία σε μια λίμνη της Σκωτίας που απλώς με πιάνει φαγούρα!
Η τοποθεσία Swan είναι ένα προστατευόμενο ιστορικό ναυάγιο υπό τη φροντίδα της Ιστορικής Σκωτίας και απαγορεύεται η μη εξουσιοδοτημένη κατάδυση σε αυτήν.
Ωστόσο, ένα πρόγραμμα επισκεπτών λειτουργεί από το 1995 τόσο για το Swan όσο και για τις κοντινές τοποθεσίες του Dartmouth.
Λεπτομέρειες από τον Philip Robertson στο Lochaline Dive Center01967 421627.
