Εξετάζοντας τον βυθό της θάλασσας στα ανοιχτά της Κροατίας, δύο αυτοδύτες ανακάλυψαν ένα καλοδιατηρημένο πορσελάνινο βάζο. Μόνο οι πλουσιότεροι άνθρωποι, όπως αποδείχθηκε, μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά τέτοια αγγεία τον 16ο αιώνα. MARJAN ZIBERNA εκθέσεις, κύρια φωτογραφία by ARNE HODALIC
Διαβάστε επίσης: Τα 20 καλύτερα ναυάγια στον κόσμο
Η ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Η ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΠΕΡΙΕΧΕΙ πολλά ναυάγια και η κατάδυσή τους μπορεί να είναι μια συναρπαστική εμπειρία. Είναι ακόμα πιο συναρπαστικό όταν καταδύεστε σε έναν ιστότοπο που προηγουμένως ήταν άγνωστος σε κανέναν.
Το καλοκαίρι του 2006, δύο δύτες από την Κροατική καταδυτική λέσχη Sava-Medvescak βρήκαν ένα βάζο ανάμεσα στα υπολείμματα ενός παλιού ναυαγίου κοντά στο νησί Mljet στη Δαλματία. Εκείνη την εποχή δεν είχαν ιδέα για την εκπληκτική ανακάλυψη που είχαν κάνει, αν και ο αρχηγός της ομάδας τους, αρχαιολόγος Jurica Bezak, είχε μια ιδέα ότι θα μπορούσε να είναι σημαντική.
Ο Μπέζακ είπε στον εργοδότη του στο Κροατικό Ινστιτούτο Διατήρησης (CCI) για την ανακάλυψη και το επόμενο καλοκαίρι οι ειδικοί του CCI, συμπεριλαμβανομένου του Μπέζακ, ξεκίνησαν μια συστηματική εξέταση του χώρου και άρχισαν να ανακτούν ορισμένα από τα αντικείμενα που βρήκαν εκεί.
Το ονόμασαν «Ναυάγιο Sveti Pavao», επειδή βρισκόταν κοντά σε ένα επικίνδυνο υποβρύχιο κοπάδι με αυτό το όνομα. Οι οδοντωτοί βράχοι, τοποθετημένοι σχεδόν ακριβώς στο επίπεδο της θάλασσας, ήταν πιθανώς αυτό που είχε προκαλέσει τον χαμό του πλοίου.
Το ναυάγιο βρίσκεται στα 40-50 μέτρα, οπότε το έργο των δυτών ήταν επίπονο και δύσκολο. Στην αρχή τους φάνηκε ότι η ανακάλυψη ήταν αυτή ενός σχετικά ασυνήθιστου ναυαγίου από τον 16ο ή τον 17ο αιώνα.
Καθώς η εργασία συνεχιζόταν, ωστόσο, αποδείχθηκε ότι το σκάφος ήταν πιθανότατα ένα βενετσιάνικο εμπορικό πλοίο που είχε λυπηθεί μεταξύ 1580 και 1590 και ότι ένα σημαντικό μέρος του φορτίου του αποτελούνταν από εξαιρετικά πολύτιμα αγγεία από την οθωμανική πόλη Iznik. .
Περισσότερα από 100 παραδείγματα αυτών των κεραμικών έχουν βρεθεί στο ναυάγιο και είναι μια μοναδική ανακάλυψη – κανένα άλλο τέτοιο πλοίο δεν έχει βρεθεί ποτέ πριν.
16ος αιώνας – Η πόλη του Iznik
ΣΤΟΝ 16ο ΑΙΩΝΑ η πόλη Iznik, που βρίσκεται 60 μίλια νοτιοανατολικά της Κωνσταντινούπολης, ήταν το κύριο οθωμανικό κέντρο για την κατασκευή υψηλής ποιότητας βαμμένων πλακιδίων πορσελάνης. Τα εργαστήριά του έφτασαν στο απόγειό τους από το 1480 έως το 1670, λειτουργώντας υπό την αιγίδα της οθωμανικής αυλής. Τα πλακάκια ανατέθηκαν να διακοσμήσουν πολλούς από τους πιο διάσημους χώρους λατρείας, συμπεριλαμβανομένων των περίφημων Σουλεϊμανιγιέ και Μπλε Τζαμιών της Κωνσταντινούπολης.
Το Iznik παρήγαγε επίσης μια ποικιλία από πιάτα, στάμνες και κύπελλα που εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα, όχι μόνο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και στους πλούσιους Ευρωπαίους. Θα μεταφέρονταν σε όλη την ήπειρο με εμπορικά πλοία που επισκέπτονταν μεγάλα εμπορικά κέντρα όπως το Ντουμπρόβνικ, η Βενετία και η Γένοβα.
Ωστόσο, είναι γνωστό ότι υπάρχουν σήμερα μόνο περίπου 3000 δείγματα κεραμικής Iznik, τα οποία ανήκουν κυρίως σε μουσεία και μερικά σε ιδιώτες συλλέκτες. Ελάχιστα παραδείγματα παραμένουν στη σύγχρονη Τουρκία.
Εξερευνώντας το Ναυάγιο
ΚΑΤΑΔΥΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΕΤΕ ΤΟ Ναυάγιο αποδείχθηκε πρόκληση από την αρχή. «Το μέγιστο βάθος είναι 49 μέτρα και, φυσικά, αν θέλετε να εργαστείτε αποτελεσματικά σε τέτοιο βάθος, το μόνο πράγμα που χρειάζεστε πραγματικά είναι χρόνος», λέει ο Arne Hodalic, ένας από τους δύτες που συμμετέχουν στο συνεχιζόμενο έργο για την εξερεύνηση του ναυαγίου Sveti Pavao. ως φωτογράφος για να καταγράψει τα ευρήματα επί τόπου. «Για να παρατείνουμε τον χρόνο μας και να συντομεύσουμε τις στάσεις αποσυμπίεσης, υιοθετήσαμε μια σοβαρή τεχνική προσέγγιση.
«Οι καταδύσεις περιορίζονταν μόνο σε μία την ημέρα και μετά από τέσσερις καταδυτικές ημέρες θα είχαμε μια μέρα άδεια», λέει. «Παράγαμε το δικό μας μείγμα nitrox 24, το οποίο ήταν ελαφρώς πάνω από το συνιστώμενο όριο PO2 για τέτοια βάθη, αν και για έμπειρους επαγγελματίες δύτες αυτό δεν θα έπρεπε (και δεν ήταν!) πρόβλημα. Αυτό το μείγμα μας έδωσε μερικά λεπτά επιπλέον χρόνο.
«Μια τυπική κατάδυση για καθέναν από τους 15 δύτες που συμμετείχαν στην εξερεύνηση δεν έπρεπε να υπερβαίνει τον χρόνο βυθού των 30 λεπτών, οπότε είχαμε ένα απλό και ελαφρώς ασφαλέστερο σχέδιο αποσυμπίεσης για μια τέτοια κατάδυση. Θα τυπωνόταν στον πίνακα πληροφοριών στο σκάφος, με κάθε δύτη να ζητείται να απομνημονεύσει τις στάσεις αποκόλλησης σε περίπτωση υπολογιστή δυσλειτουργία. Ένα χρονόμετρο κατάδυσης ήταν υποχρεωτικό για κάθε συμμετέχοντα.»
Emergency stage cylinders were installed at the site in case of any unexpected problem or equipment malfunction, and a deco station was placed at 6m with six ρυθμιστικές attached to a 50-litre 100% oxygen tank to shorten the deco stops.
«Η κατάδυση ήταν στο μπλε, αλλά η ορατότητα ήταν πολύ καλή και μπορούσαμε ήδη να δούμε τον βυθό να πλησιάζει όταν βρισκόμασταν στα 25-30 μέτρα», λέει ο Hodalic. «Δεν είχαμε καμία οδηγία γιατί οι τεράστιοι λευκοί σωλήνες που χρησιμοποιήθηκαν για τις υποβρύχιες αντλίες κενού Mammoth ήταν περισσότερο από ορατές στο σκούρο μπλε της αβύσσου.
"Η θερμοκρασία του νερού ήταν μια ευχάριστη θερμοκρασία 23-25°C, έτσι, εκτός από το ότι βαριέμαι στις στάσεις deco, οι βουτιές 60-90 λεπτών ήταν σκέτη χαρά, ειδικά αν υπήρχαν κάποιες νέες ανακαλύψεις στο βυθό εκείνη την ημέρα."
Μέχρι το 2010, οι Κροάτες αρχαιολόγοι είχαν προστεθεί από περισσότερους ερευνητές από τη Βενετία και η μοίρα του πλοίου και η ιστορία του πολύτιμου φορτίου του συνέχισαν να αποκαλύπτονται.
«Διασχίζοντας τα ρηχά κοντά στο Mljet, το πλοίο ήταν πιθανό να είχε καταστρέψει το κύτος του», εξηγεί ο Igor Miholjek, επικεφαλής του Τμήματος Υποβρύχιας Αρχαιολογίας του CCI και ο υπεύθυνος της έρευνας από την αρχή. «Θα είχε αναβλύσει νερό στο πλοίο, αλλά με την ταχύτητα με την οποία ταξίδευε, συνέχισε να πλέει για λίγο. Γι' αυτό τα ερείπια βρίσκονται 200 μέτρα από τα ρηχά.
«Εκείνη την εποχή, τα πλοία έπλεαν γενικά κατά μήκος του καναλιού μεταξύ του Mljet και της χερσονήσου Peljesac, οπότε γιατί αυτό διέσχιζε τα επικίνδυνα ρηχά νότια του Mljet δεν γνωρίζουμε.
«Μπορεί να είχε κυνηγηθεί από πειρατές, επειδή ο Mljet ήταν γνωστός ως πειρατικό νησί εκείνη την εποχή».
ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
ΗΡΘΕ ΜΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ όταν η ομάδα εντόπισε το κουδούνι και τα νομίσματα του πλοίου. «Μόλις ανακτήθηκε το κουδούνι, ο αριθμός στα λατινικά «MDLXVII» [1567] μπορούσε να φανεί καθαρά. Έδειχνε τη χρονιά που χτυπήθηκε το κουδούνι και αποκάλυψε την πιο πιθανή χρονιά καθέλκυσης του καταδικασμένου πλοίου – τις βασικές πληροφορίες για τη μελέτη του», λέει η Jurica Bezak. «Διαπίστωσε επίσης το έτος πριν από το οποίο δεν θα μπορούσε να συμβεί το ναυάγιο».
Οι επιγραφές στα ασημένια οθωμανικά νομίσματα γνωστά ως άκχες έδειχναν ότι είχαν εκδοθεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Οθωμανού Σουλτάνου Μουράτ Γ', από το 1574 έως το 1595. Έτσι είχαν περάσει περισσότερα από 400 χρόνια από τότε που το πλοίο είχε ναυαγήσει, οπότε το μεγαλύτερο μέρος των οργανικών υλικό είχε καταστραφεί.
Ωστόσο, υπολείμματα των πλευρών και κάποια άλλα ξυλεία επιβίωσαν στην άμμο, οδηγώντας τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι το σκάφος είχε μήκος περίπου 24 μέτρα.
Αν και σχετικά μικρή, η ευρεία δέσμη του θα του επέτρεπε να μεταφέρει άφθονο φορτίο.
Στην άμμο βρέθηκαν επίσης κανόνια. Λόγω του κινδύνου από τις πειρατικές επιθέσεις, το πυροβολικό μεταφερόταν συχνά από εμπορικά πλοία που έπλεαν στην Αδριατική, και τα βενετικά εμπορικά πλοία δέχονταν επίσης επίθεση από τους Uskoks, μισθοφόρους των Αψβούργων που διεξήγαγαν ανταρτοπόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το λιοντάρι, σύμβολο της Δημοκρατίας της Βενετίας, φαινόταν στο κανόνι, ένα σαφές σημάδι ότι επρόκειτο για ένα βενετσιάνικο πλοίο που ανήκε σε πλούσιο άτομο.
Σίγουρα ταξίδευε από τα ανατολικά, πιθανότατα την Κωνσταντινούπολη, και πιθανότατα κατευθυνόταν προς τη Βενετία. Η ανατολική ακτή της Αδριατικής προσέφερε τις πιο ευνοϊκές συνθήκες πλεύσης και καλύτερες επιλογές ανεφοδιασμού για το ταξίδι τριών εβδομάδων μεταξύ αυτών των σημαντικών πόλεων.
Το εμπόριο ευδοκιμούσε. «Μεγάλες ποσότητες γυαλιού, ακριβά υφάσματα, χρυσά κοσμήματα, γυαλιά, χαρτί, σαπούνι και ρολόγια… εξήχθησαν από τη Βενετία προς τα ανατολικά», λέει η αρχαιολόγος Lilijana Kovacic των Μουσείων του Ντουμπρόβνικ. «Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Βενετία ήρθαν μεγάλες ποσότητες δημητριακών, καθώς και αντικείμενα εφαρμοσμένων τεχνών, ακατέργαστο μετάξι, βαμβάκι, μεταξωτά υφάσματα, μαλλί μοχέρ, δέρμα, υφάσματα από τρίχες καμήλας, εξοπλισμός αλόγων, όπλα διακοσμημένα με αραβουργήματα, αγγεία και ποικιλία περιέργειας.»
Αν το βυθισμένο πλοίο στα ανοιχτά του Mljet μετέφερε τέτοια εμπορεύματα, τα περισσότερα απέτυχαν να επιβιώσουν στη φθορά του χρόνου, αλλά μεγάλο μέρος της κεραμικής φαινόταν να ήταν προσεκτικά στοιβαγμένο σε ξύλινα βαρέλια και τυλιγμένο σε άχυρο ή λινό, εξηγώντας την εξαιρετική κατάσταση διατήρησής του.
«Σε οίκους δημοπρασιών όπως ο Sotheby's και ο Christie's, οι τιμές για τέτοια μεμονωμένα αντικείμενα έχουν φτάσει τις 30,000 λίρες και περισσότερο», λέει ο Igor Miholjek. «Είμαι σίγουρος ότι το «πιάτο της πίτσας», όπως λέμε ένα από τα πιάτα που βρέθηκαν έξω από το Mljet, θα μας κέρδιζε τουλάχιστον τόσο πολύ, καθώς είναι πολύ καλοδιατηρημένο, με ωραίο γλάσο».
Όχι ότι κανένα από τα ευρήματα είναι προς πώληση. Όλη η κεραμική Iznik που βρέθηκε στο Sveti Pavao αντιμετωπίζεται ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κροατίας.
Ο Τούρκος ιστορικός τέχνης Dr Nurhan Atasoy, πιθανώς ο κορυφαίος ειδικός στον κόσμο στην κεραμική Iznik, έγραψε ότι το γεγονός ότι τα ευρήματα είχαν φορτωθεί σε πλοίο για εξαγωγή σε ευρωπαίους πελάτες «εξηγεί την ύπαρξη οικόσημων επιλεγμένων οικογενειών σε μεμονωμένα παραδείγματα κεραμικής Iznik, που βρέθηκε στις συλλογές των ευρωπαίων ευγενών.
«Μια μεγάλη ποικιλία μοτίβων σε αυτή τη συλλογή και η πολυπλοκότητα των πινάκων υποδηλώνουν την ευρύτητα της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας».
Οι ειδικοί που εξέτασαν την κεραμική έμειναν έκπληκτοι όταν έμαθαν ότι περιελάμβανε έως και τέσσερα από τα πέντε στυλ διακόσμησης κεραμικής που αναπτύχθηκαν εκείνη την περίοδο στο Iznik. Κάθε Οθωμανός Σουλτάνος καλλιέργησε τον δικό του δάσκαλο Iznik, ο οποίος ανέπτυξε το δικό του διακοσμητικό στυλ, και πριν βρεθεί το ναυάγιο, θεωρήθηκε ότι αυτά τα στυλ σταματούσαν κάθε φορά που ένας νέος Σουλτάνος διαδεχόταν στο θρόνο και επέλεγε έναν κύριο.
Ωστόσο, τα ευρήματα απέδειξαν ότι τα στυλ επέζησαν τόσο του κύριου όσο και του σουλτάνου - πιθανώς λόγω της ζήτησης των καταναλωτών.
Μετά από επίπονες εργασίες αποκατάστασης, το CCI και το Μουσείο Mimara στο Ζάγκρεμπ εξέθεσαν για πρώτη φορά τα ευρήματα του ναυαγίου Sveti Pavao το 2015, συνοδευόμενα από έναν κατάλογο που επέτρεψε ακόμη και σε έναν λαϊκό να κατανοήσει τη σημασία τους.
«Γίνονται τώρα διαπραγματεύσεις για εκθέσεις στο Λονδίνο, τη Μασσαλία και το Piran [στη Σλοβενία]», λέει ο Miholjek. «Οι άνθρωποι κατανοούν ότι αυτή είναι μια μοναδική ανακάλυψη σε παγκόσμια κλίμακα».
