Το Schleswig Holstein έπλευσε σε ένα λιμάνι κοντά στο Γκντανσκ σε μια προφανή επίσκεψη ευγένειας, μόνο τότε για να πυροβολήσει την πολωνική φρουρά. Αυτά, όπως αποδείχθηκε, ήταν τα εναρκτήρια πλάνα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Marcin Trzcinski καταδύεται σε ένα ιστορικό ναυάγιο θωρηκτού.
0447: Ανοιχτή εστία φωτιάς!
0448-0455: Οκτώ βλήματα βαρέως πυροβολικού των 280 mm και πενήντα εννέα βλήματα ελαφρού πυροβολικού των 150 mm έπληξαν το νοτιοδυτικό τμήμα του τείχους Westerplatte – για να μην αναφέρουμε 600 βλήματα από πολυβόλα C30.
Το θωρηκτό πλησιάζει τον στόχο με το τόξο του στραμμένο ελαφρά στην πλαγιά των αποβάθρων, το ρυμουλκό Danzig στην πρύμνη του. Πολλά λιμενικά κτίρια χτυπιούνται και πυρπολούνται.
0455: Ξαφνικά διακρίνονται δύο-τρία ρήγματα στον τοίχο. Κράτα φωτιά! Κόκκινοι πύραυλοι!
0456: Η εταιρεία επίθεσης ξεκινά την επίθεσή της. Σύντομα ακούγονται εκρήξεις από τα δεξιά πτέρυγα, όπου έχει καταστραφεί η σιδηροδρομική πύλη.
Πυροβολισμοί πολυβόλων ακούγονται από το Westerplatte, μερικοί γύροι περνούν πάνω από τη γέφυρα του θωρηκτού.
ΛΟΙΠΟΝ Η ΑΥΤΗ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ περιγράφεται στο ημερολόγιο μάχης του θωρηκτού Schleswig-Holstein. Ήταν η καθοριστική στιγμή στη μακρά ιστορία του πλοίου.
Ωστόσο, η ιστορία της ξεκίνησε 35 χρόνια νωρίτερα, στις 11 Ιουνίου 1904, όταν το Αυτοκρατορικό Γερμανικό Ναυτικό παρήγγειλε ένα νέο πλοίο κατηγορίας Deutschland στο ναυπηγείο Krupp στο Κίελο.
Στις 17 Δεκεμβρίου 1906, τα υψηλότερα κλιμάκια της Γερμανίας ήταν παρόντα για την εκτόξευση, συμπεριλαμβανομένου του Αυτοκράτορα Γουλιέλμου Β' και της συζύγου του Augusta Victoria. Alfred von Tirpitz; Alfred Krupp και πολλοί άλλοι.
Η αυτοκράτειρα (γεννημένη Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenberg) έριξε ένα μπουκάλι σαμπάνιας στο πλάι του νέου θωρηκτού, ονομάζοντάς την Schleswig-Holstein.
Τα πρώτα χρόνια υπηρεσίας γέμισαν με ελιγμούς, επισκέψεις και επιθεωρήσεις. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος το 1914, το θωρηκτό ήταν ήδη τεχνικά απαρχαιωμένο.
Ωστόσο, τοποθετήθηκε στη Βαλτική με τη 2η Μοίρα του Αντιναυάρχου Scheer και, στις 30 Ιουλίου, τρεις ημέρες πριν από την έναρξη του πολέμου, αναπτύχθηκε στο Wilhelmshaven.
Δύο χρόνια αργότερα, το Schleswig-Holstein θα συμμετείχε στη μεγαλύτερη αναμέτρηση του θωρηκτού του πολέμου, τη μάχη της Γιουτλάνδης.
Το βράδυ της 31ης Μαΐου 1916, το πλοίο γραμμής New Zealand εντόπισε τις σιλουέτες των θωρηκτών της 2ης Μοίρας και άνοιξε πυρ.
Η Schleswig-Holstein χτυπήθηκε καθώς προσπαθούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό της (ένας θάλαμος όπλου έσπασε), αλλά γύρισε και εξαφανίστηκε στον καπνό και στο σκοτάδι.
Στις 2 το επόμενο πρωί, ήταν πίσω στη μάχη. «Παρατηρήσαμε ξανά τα εχθρικά θωρηκτά, τόσο από την πλώρη όσο και από το λιμάνι», θυμάται ο Βρετανός Διοικητής Stirling, υπεύθυνος του 12ου Στόλου των αντιτορπιλικών, όπως αναφέρεται στο The Battle Of Jutland του Zbigniew Flisowski. «Αυξήσαμε αμέσως την ταχύτητά μας στους 25 κόμβους και αλλάξαμε πορεία για να επιτεθούμε από γωνία 45°. Ήταν ξεκάθαρο ότι οι Γερμανοί δεν μας είχαν προσέξει…
«Σχεδόν την ίδια στιγμή που το Faulknor εκτόξευσε τη δεύτερη τορπίλη του, οι Γερμανοί παρατήρησαν τον στολίσκο μας και όλα τα θωρηκτά τους άνοιξαν πυρ. Η απόσταση μεταξύ μας πρέπει να ήταν μικρότερη από 1400 μέτρα και πολλοί πύραυλοι πέταξαν πάνω από τα κεφάλια μας».
Το γερμανικό θωρηκτό Pommern βυθίστηκε, αλλά πολλές βρετανικές μονάδες υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
ΑΥΤΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Α' Παγκοσμίου Πολέμου ΤΟΥ ΣΛΕΣΒΙΚ-ΧΟΛΣΤΑΙΝ ιστορία της μάχης. Το πλοίο ήταν αρκετά παλιό για να ξεφύγει από τη μοίρα άλλων γερμανικών μονάδων και δεν καταστράφηκε Scapa Flow.
Το 1921, έγινε ακόμη και η μονάδα σημαίας του Reichsmarine. Ανακατασκευάστηκε το 1925-26, συνέχισε να είναι ένα διδακτικό πλοίο, μεταφέροντας δόκιμους του Αυτοκρατορικού Ναυτικού στη Νότια Αμερική και την Αφρική.
Και το 1939, η Schleswig-Holstein βρήκε τη θέση της στην ιστορία, όταν, στις 25 Αυγούστου, έδεσε στο New Harbor στο Γκντανσκ, ακριβώς απέναντι από το Westerplatte.
Το γερμανικό θωρηκτό είχε φτάσει προφανώς για μια επίσκεψη ευγένειας, αλλά στη συνέχεια έριξε τις πρώτες βολές του πολέμου στην πολωνική φρουρά.
Η μάχη του Westerplatte που προέκυψε διήρκεσε επτά ημέρες.
Το θωρηκτό συμμετείχε σε περαιτέρω ενέργειες στα ανοιχτά της πολωνικής ακτής και, στις 27 Σεπτεμβρίου, χτυπήθηκε από μπαταρία ξηράς, πάλι σε θάλαμο όπλων.
Τον Απρίλιο του 1940, συμμετείχε στην επίθεση στη Δανία, συμπεριλαμβανομένου του εγκλωβισμού στα ρηχά.
Τα επόμενα χρόνια γέμισαν με εργασίες αποκατάστασης και εκπαίδευση κρουαζιέρες από την Gdynia της Πολωνίας.
Στις 18 Δεκεμβρίου 1944, το θωρηκτό δέχτηκε τρία χτυπήματα από βαριά βομβαρδιστικά της RAF σε μια αεροπορική επιδρομή και βυθίστηκε στον πυθμένα της λεκάνης του λιμανιού.
Στις 25 Ιανουαρίου 1945, το Schleswig-Holstein αφαιρέθηκε από το απόθεμα του Kriegsmarine, αν και δύο μήνες αργότερα οι μονάδες της Wehrmacht που αποσύρθηκαν πυροδότησαν εκρηκτικά στο πλοίο.
Αυτό απέτυχε να σταματήσει τους Ρώσους να την μεγαλώσουν το 1947 και να τη ρυμουλκήσουν στο λιμάνι του Ταλίν, όπου υπηρέτησε αρχικά ως αποθήκη.
Τέλος, στα τέλη της δεκαετίας του '40, ρυμουλκήθηκε στα ρηχά κοντά στο νησί Osmussar, για να χρησιμοποιηθεί ως στόχος του ρωσικού πυροβολικού και της αεροπορίας.
Ακόμη και στη δεκαετία του 1970, τα υπολείμματα του θωρηκτού ήταν ορατά πάνω από την επιφάνεια.
Η Schleswig-Holstein δεν σημείωσε ιδιαίτερες επιτυχίες, ωστόσο έγινε το σύμβολο της έναρξης της πιο αιματηρής σύγκρουσης στην ιστορία του κόσμου.
Έτσι, όταν μου πρότειναν τη θέση του φωτογράφου σε μια αποστολή στο βουτήξτε το ναυάγιο, δεν δίστασα.
Αυτή η πρόκληση ήταν ενδιαφέρουσα από τεχνική άποψη, αλλά είχε και μια πολύ συναισθηματική πλευρά για μένα ως Πολωνό, γνωρίζοντας καλά την ηρωική υπεράσπιση του πολωνικού φυλακίου στο Westerplatte.
ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ Η ΕΜΠΕΙΡΗ ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ δυτών, οπλισμένοι με όλα τα σχετικά έγγραφα από τις αρχές της Εσθονίας, αναχώρησαν από το λιμάνι του Χελ (κοντά στο Γκντανσκ στην Πολωνία) με μια πρώην μονάδα καταδύσεων από τη Δανία που μετατράπηκε σε κόφτη, που ονομάζεται Nitrox, η οποία παρέχεται από την Globe Diving και υποστηρίζεται από την Ακαδημία Ναυτικού.
Ο προορισμός μας, στα ανοιχτά της Εσθονίας, ήταν σχεδόν 400 μίλια μακριά. Είχαμε επιλέξει τον Σεπτέμβριο επειδή προβλεπόταν καλός καιρός και ορατότητα (και επειδή, κοντά στο τέλος της πολωνικής καταδυτικής σεζόν, η ναύλωση ήταν πιο προσιτή).
Αλλά η Βαλτική Θάλασσα είναι απρόβλεπτη. Μια καταιγίδα ανάγκασε τον καπετάνιο, μετά από 12 ώρες μάχης κυμάτων, να επιστρέψει στο λιμάνι.
Η δεύτερη προσπάθειά μας πήγε καλύτερα, αλλά οι δύσκολες συνθήκες και πάλι έκαναν το ταξίδι πολύ δύσκολο, παρατείνοντάς το κατά 24 ώρες.
Επιτέλους είδαμε το λιμανάκι του Διρχάμι στον ορίζοντα, και το ταλαιπωρημένο από τις καιρικές συνθήκες πλήρωμα μπόρεσε να απολαύσει την ασφάλεια της γης. Είχαμε μια σύντομη στιγμή χαλάρωσης πριν βουτήξουμε.
Προχωρώντας κατά μήκος του πάγκου προς το διάδρομο, έβλεπα τους συναδέλφους μου να πηδούν εναλλάξ στη θάλασσα. Τελικά ο Άλεκ και ο Μάρεκ εξαφανίστηκαν στη θάλασσα και μπόρεσα να φτάσω στο διάδρομο.
Τη στιγμή που χτύπησα το νερό, ένιωσα το ρεύμα να με αρπάζει και να με παρασύρει προς την πρύμνη.
Οπότε θα έπρεπε να παλέψω και με τα στοιχεία – όχι μια μεγάλη προοπτική, με τα χέρια μου γεμάτα κάμερα.
Μέτρο προς μέτρο, αγωνιζόμουν προς το τόξο, κινώντας και τα δύο χέρια κατά μήκος της γραμμής που κρεμόταν δίπλα στον κόφτη.
Εκεί που τελείωσε η γραμμή, άρχισα να κατηφορίζω κατά μήκος της αλυσίδας άγκυρας, αλλά η πρόοδος δεν ήταν πιο εύκολη - το ρεύμα ήταν τόσο δυνατό όσο ο άνεμος από πάνω της. Το ναυάγιο βρίσκεται σε απόσταση μόλις 10 μέτρων, ωστόσο οι επόμενες δύο μέρες δεν θα ήταν εύκολες.
Τελικά, είδα τον πάτο. Ήταν ομαλή και βραχώδης και υπήρχε ένα σκουριασμένο βλήμα πάνω του. Ήταν συναρπαστικό, αλλά φαινόταν πολύ νέο για να προερχόταν από το Σλέσβιχ-Χολστάιν. Μάλλον ήταν μια ρωσική οβίδα που δεν είχε εκραγεί.
Αγωνίστηκα κατά μήκος της γραμμής κατάβασης, που είχαν καθορίσει νωρίτερα ο Μάρεκ και ο Ρόμεκ. Θραύσματα από το γιγάντιο πλοίο άρχισαν να ξεπροβάλλουν από το σκοτάδι.
Δεν έμοιαζαν τόσο επικίνδυνα όσο στις φωτογραφίες από την επίθεση στο Westerplatte, αλλά ήταν αναμφίβολα το Schleswig-Holstein, οι πλευρές που είχαν αυλακωθεί από τα βλήματα του σοβιετικού πυροβολικού και, νωρίτερα, από τις βρετανικές βόμβες και τις ναζιστικές νάρκες.
ΞΕΚΙΝΗΣΑΜΕ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΠΥΡΜΗΣ, που ανέβηκε ψηλά προς την επιφάνεια. Όχι πολύ μακριά από εκεί βρισκόταν η αποθήκη πυρομαχικών, όπου οι οβίδες των 280 χιλιοστών, σε σειρές και στρώσεις, είχαν μετατραπεί σε μια ενιαία οντότητα από εκατοντάδες οβίδες καρκινοειδών – όπως και το ίδιο το πλοίο.
Το μεσαίο τμήμα, με το στριμμένο και σκισμένο μέταλλό του, φαινόταν πολύ χειρότερο. Κατά καιρούς ήταν αδύνατο να αναγνωρίσουμε τίποτα, αλλά, διεισδύοντας θραύσματα του ναυαγίου και ανακαλύπτοντας πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της δομής του, συνεχίζαμε να προχωράμε.
Κάθε τόσο ένας από τους τύπους τρεμοπαίζει τη δάδα του, καλώντας με να καταγράψω ένα ακόμη εύρημα.
Ωστόσο, μόνο στη δεύτερη κατάδυση (και είχα υποσχεθεί πανηγυρικά στον εαυτό μου ότι δεν θα έμπαινα στο νερό αν το ισχυρό ρεύμα επιμένει!) εντοπίσαμε τον τεράστιο εξοπλισμό που είχε αποτελέσει τη βάση του πυργίσκου του τόξου πυροβολικού, με τους δύο Πυροβόλα 280 χλστ.
Ήταν κρίμα που το τα όπλα δεν μπόρεσαν να βρεθούν, αλλά η θέα ήταν εντυπωσιακή. Ο Romek και ο Marek άρχισαν να μετρούν τον πυργίσκο και μπόρεσα, με δυσκολία λόγω του ρεύματος, να βγάλω φωτογραφίες.
Προχωρήσαμε, περνώντας πάνω από το ξύλινο κατάστρωμα, σανίδες ακόμα σε εκπληκτικά καλή κατάσταση και μερικά ηλεκτρικά καλώδια για να φτάσουμε σε έναν σωλήνα που υποθέσαμε ότι ήταν η χοάνη. Ήταν όντως αυτό; Κανείς μας δεν είχε τη δύναμη να κάνει περαιτέρω μετρήσεις.
Αντίθετα, αφήνουμε το ρεύμα να μας παρασύρει προς την πλώρη για να ψάξουμε για μια από τις άγκυρες. Ένα αμπάρι που βρήκε ο Ράντεκ αποδείχθηκε ότι περιείχε την τεράστια αλυσίδα άγκυρας, αν και η άγκυρα έλειπε.
Η απογοήτευσή μας μειώθηκε από άλλα ευρήματα στο δρόμο της επιστροφής – ένα μάτι ταύρου (παρόμοιο με ένα νεκρό μάτι) και ένα θραύσμα ενός τηλεγράφου μηχανής. Το ναυάγιο ήταν γεμάτο από πολλά τέτοια μικρά αλλά ενδιαφέροντα στοιχεία.
Περάσαμε το επόμενο βράδυ στο λιμάνι Διρχάμι, ανταλλάσσοντας νότες.
Μια πιο λεπτομερής εικόνα του ναυαγίου διαμορφώθηκε καθώς τοποθετήσαμε ταυτοποιημένα στοιχεία στις ηχητικές εικόνες. Χρησιμοποιώντας τις φωτογραφίες, μπορούσαμε να διαπιστώσουμε με αρκετή ακρίβεια τι βρισκόταν.
Τέλος, κατσαρόλες με σούπα από αλεύρι σίκαλης που έχει υποστεί ζύμωση μαζί με χοιρινές μπριζόλες και πατάτες εμφανίστηκαν στο τραπέζι. Τα σχέδια Schleswig-Holstein εξαφανίστηκαν σε δευτερόλεπτα, και η συζήτηση έδωσε τη θέση της στο κρότο των μαχαιροπήρουνων.
Τα σχέδια για τις επόμενες καταδύσεις μας διαμορφώθηκαν. Χρειαζόμασταν πιο λεπτομερή μέτρηση του πυργίσκου του όπλου πλώρης, μια άλλη ματιά στο σκοτάδι της αποθήκης πυρομαχικών και μια ματιά στο εσωτερικό του ναυαγίου στο μέσο τμήμα.
Μοιράσαμε εργασίες. Έξω είχε τρυπερό κρύο και τα σκοτεινά, χαμηλά σύννεφα προέβλεπαν άσχημα την πολυάσχολη μέρα που έρχονταν.
Κατέβηκα τις στενές σκάλες και στριμώχτηκα σε μια κουκέτα. Στοιχεία της τεράστιας, κατεστραμμένης μάζας χάλυβα που είχε αφήσει ένα τόσο τεράστιο αποτύπωμα στον ιστό της ιστορίας παρέμειναν αποτυπωμένα μπροστά στα μάτια μου καθώς έπεφτα για ύπνο.
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΒΟΥΤΙΑ χρειάστηκε τόση προσπάθεια με την προηγούμενη, γιατί, αν και μπορέσαμε να κινηθούμε με μεγαλύτερη σιγουριά πάνω από το ναυάγιο τώρα που καταλάβαμε καλύτερα τη διάταξή του, το ρεύμα φαινόταν αν μη τι άλλο να έχει αυξηθεί.
Ξεκίνησα με τα στοιχεία που μου επεσήμαναν τα παιδιά την προηγούμενη μέρα – τις τεράστιες κατασκευές σχάρας στην πρύμνη, το κάτω κατάστρωμα στο μεσαίο τμήμα, τους άξονες προπέλας και ούτω καθεξής.
Πολλά στοιχεία παρέμειναν μυστήριο. Η αναγνώριση θα απαιτούσε πολύ λεπτομερείς μετρήσεις και πολλή δουλειά που περιλαμβάνει τα σχέδια κατασκευής του θωρηκτού. Πάρτε το τεράστιο τρίγωνο με ένα άνοιγμα στη μέση, που βρίσκεται στο μεσαίο τμήμα της πλακέτας της θύρας. Τι ήταν αυτό? Ποιος ήταν ο σκοπός του; Τέτοιες ερωτήσεις πολλαπλασιάστηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Είχαμε συγκεντρώσει έγγραφα. Τώρα τραβούσαμε φωτογραφίες, γυρίζαμε και μετρούσαμε. Η ώρα της κατηγοριοποίησης των δεδομένων θα ερχόταν αργότερα.
Λίγο πριν επιστρέψω στην επιφάνεια, τράβηξα τις τελευταίες φωτογραφίες και ήταν συμβολικές – μια λευκή και κόκκινη Πολωνική σημαία να κυματίζει στο ρεύμα πάνω από τα λείψανα του ναζί επιτιθέμενου.
