Ο κορυφαίος δύτης σπηλαίων MARTYN FARR αποκτά αποκλειστική πρόσβαση σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά συστήματα σπηλαίων στον κόσμο - τη σήραγγα Atlantida στο Lanzarote
ΤΟ ΜΙΚΡΟ, ΤΡΑΧΥ και η πολύχρωμη πισίνα με ογκόλιθους γλίστρησε στο ζεστό, καθαρό νερό. Η φλυαρία των βοηθών μας και η ήρεμη αιθέρια μουσική που κυκλοφόρησε από το σπήλαιο της έκθεσης σταμάτησε. Σε μια στιγμή, ένας κόσμος μεταμορφώθηκε σε έναν άλλο.
Μπροστά βρισκόταν μια απέραντη μαυρίλα, μεγαλύτερη από οποιαδήποτε από τις σήραγγες του μετρό του Λονδίνου, τόσο μεγάλη και δραματική μια σήραγγα γεμάτη νερό όσο καμία στη Γη.
Σφυρηλατημένη από ηφαιστειακή δράση πριν από περίπου 20,000 χρόνια και τώρα πλημμυρισμένη από τον ωκεανό, η σήραγγα της Ατλαντίδας είναι ένα απίστευτο μέρος για όλα τα κριτήρια. Εκτός από τους ντόπιους δύτες και τα ενημερωμένα μέλη της αδελφότητας των σπηλαίων, αυτό το μέρος στο νησί των Καναρίων Νήσων Lanzarote είναι ελάχιστα γνωστό.
Το υποθαλάσσιο τούνελ Ατλαντίδα βρίσκεται στον δημοφιλή τουριστικό προορισμό Jameos Del Agua, στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Επειδή είναι ένα σπήλαιο επίδειξης και, ακόμα πιο σημαντικό, το σπίτι ενός μοναδικού λευκού, προσαρμοσμένου σε σπήλαιο καρκινοειδών (Munidopsis polymorpha), η πρόσβαση κατάδυσης οποιουδήποτε είδους δεν επιτρέπεται κανονικά.
Είναι ένα συναρπαστικό μέρος. Σε αντίθεση με μια ασβεστολιθική σπηλιά, στην οποία ο βράχος διαλύεται από γλυκό νερό, οι σωλήνες λάβας ξεκινούν τη ζωή τους ως υγρό (που ρέει από ένα ηφαίστειο) και στη συνέχεια ψύχονται για να αφήσουν πέτρες γύρω τους.
Οι ασβεστολιθικές σπηλιές σχηματίζονται πολύ, πολύ αργά για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ενώ σωλήνες λάβας όπως αυτή οφείλουν την προέλευσή τους σε μια ξαφνική ηφαιστειακή έκρηξη.
Σε αυτήν την περίπτωση, μια ροή λιωμένης λάβας ξεχύθηκε στην πλαγιά από το αδρανές πλέον Mont Corona. Όταν σταμάτησε η δραστηριότητα, η λάβα συνέχισε να αποστραγγίζεται αθόρυβα, αφήνοντας πίσω της μια σήραγγα μήκους άνω των 7 χιλιομέτρων.
Σήμερα υπάρχουν πολλά σημεία μεταξύ του ηφαιστείου και της θάλασσας όπου η οροφή του σωλήνα λάβας έχει καταρρεύσει, επιτρέποντας την πρόσβαση σε μια ξηρή και σκονισμένη σήραγγα.
Το Λανθαρότε βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη βορειοδυτική Αφρική και φημίζεται για την ηλιοφάνειά του. Είναι κατανοητό ότι είναι μια ελκυστική τοποθεσία για τους Ευρωπαίους όταν πλησιάζει ο χειμώνας.
Τα Κανάρια Νησιά στο σύνολό τους οφείλουν την προέλευσή τους στην ηφαιστειακή δράση και το τοπίο μπορεί να φαίνεται ερημικό σε κάποιους, αλλά με το γαλήνιο νερό του είναι πολύ δημοφιλές στους δύτες ανοιχτής θάλασσας.
Ο άνεμος μπορεί να είναι λίγος ζήτημα, αλλά σε μέρη όπως η Playa Blanca και η Mala είναι σχεδόν πάντα δυνατό να γλιστρήσετε ειρηνικά στον ωκεανό και, με εκπαίδευση, απολαύστε μερικές υπέροχες καταδύσεις στο σπήλαιο.
Είχα πάει στο Lanzarote δύο φορές στο παρελθόν για να δοκιμάσω τις προσφορές του και σκέφτηκα ότι οι φιλοδοξίες μου για καταδύσεις σε σπήλαιο εκεί είχαν τελειώσει. Όμως τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους κλήθηκα να μιλήσω σε ένα επιστημονικό συνέδριο και όλα πήραν ξαφνικά μια νέα προοπτική.
ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΣΠΗΛΑΙΟΔΥΤΕΣ, Ήξερα ότι μόνο οι επιστήμονες είχαν πραγματική πιθανότητα να μπουν στον περίφημο υποθαλάσσιο σωλήνα λάβας. Αυτή λοιπόν ήταν μια ευκαιρία που δεν μπορούσα να αρνηθώ.
Ένας από τους κύριους ομιλητές, και το πρόσωπο που είχε προτείνει το όνομά μου για να μιλήσει, ήταν ο Αμερικανός καθηγητής Τομ Ίλιφ. Ο Τομ είναι ίσως ο πιο διεθνώς αναγνωρισμένος σπηλαιολόγος στον κόσμο σήμερα. Του πιστώνεται η ανακάλυψη αμέτρητων νέων μορφών ζωής σε όλο τον κόσμο. Ένιωσα αρκετά σίγουρος ότι η πρόσβαση στον σωλήνα λάβας θα ήταν επικείμενη.
Ο Tom Iliffe είχε βάλει τη σφραγίδα του στο πλημμυρισμένο σπήλαιο στο Jameos del Agua πριν από πολύ καιρό, και εκτός από το σημαντικό επιστημονικό του έργο ήταν παρών όταν ένα από τα πιο δραματικά περιστατικά κατάδυσης σε σπήλαιο είχε εκτυλιχθεί πριν από 35 χρόνια.
Το 1983 οι δύτες των ΗΠΑ, με επικεφαλής κανέναν άλλον από τον Sheck Exley, είχαν συμμετάσχει σε μια επιστημονική αποστολή με πραγματικές ελπίδες να φτάσουν στο τέλος της σήραγγας, τότε ορθάνοιχτο μισό μίλι από τη βάση κατάδυσης.
Η πρώτη τους επέμβαση τους οδήγησε σε περίπου 810 μέτρα, σχεδόν εντός των ορίων της Ισπανίας.
Η δεύτερη κατάδυση έριξε 414 μέτρα νέας γραμμής, οδηγώντας τους καλά σε παρθένο έδαφος και φθάνοντας σε βάθος 53 μέτρων. Με αυτόν τον τρόπο, ο Exley και ο συνεργάτης του Clark Pitcairn σημείωσαν ένα νέο παγκόσμιο ρεκόρ διείσδυσης, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ που είχε σημειώσει η βρετανική ομάδα μας στις Μπαχάμες την προηγούμενη χρονιά.
Η κατάδυση νούμερο τρία θα τους είχε πάει ακόμα παραπέρα, αν δεν υπήρχε μεγάλη βλάβη στον εξοπλισμό. Είχαν ξεκινήσει με δύο μπουκάλια σκηνής το ένα, συμπληρώνοντας τα διπλά σετ τους που ήταν τοποθετημένα πίσω. Το πέρασμα ήταν μεγάλο και η κατάδυση απλή.
ΜΕ ΟΛΑ ΝΑ ΠΑΝΕ ΚΑΛΑ, ανέπτυξαν τα δύο μερικώς χρησιμοποιημένα μπουκάλια ρίψης κατά μήκος της διαδρομής και έβαλαν γραμμή όσο το δυνατόν ψηλότερα στην οροφή για να εξοικονομήσουν αέρα.
Βαθιά μέσα στη σήραγγα, ο συνεργάτης του Exley, Ken Fulghum, υπέστη ξαφνικά μια καταστροφική βλάβη αερίου. Όταν ένας δακτύλιος O-κύλινδρος απέτυχε, φαίνεται ότι η Fulghum δεν αναγνώρισε ή δεν απεύθυνε ζήτημα όσο γρήγορα θα περίμενε κανείς, και τη στιγμή που εκείνος και η Έξλεϋ κλείστηκαν μεταξύ τους, το μεγαλύτερο μέρος του αερίου του είχε χαθεί.
Η έξοδός τους δεν ήταν η ήρεμη, τακτική υποχώρηση που φαντάζεται κανείς ότι είχαν προπονηθεί. Τα επίπεδα άγχους ήταν υψηλά και, παρά τις μακριές μάνικες και την αναμφισβήτητη ψυχραιμία του Exley υπό πίεση, τελείωσαν εντελώς πριν φτάσουν στο πρώτο στάδιο-μπουκάλι!
Ωστόσο, ήταν ορατό, και ο Exley περιέγραψε ότι κρατούσε την ανάσα του για να το φτάσει. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη. Είχαν αγοράσει χρόνο, αλλά επρόκειτο να ακολουθήσουν χειρότερα.
Παρά την περισσότερη κοινή χρήση αέρα, τελείωσαν ξανά πριν φτάσουν στο δεύτερο στάδιο-μπουκάλι, το οποίο αυτή τη φορά βρισκόταν σε μια γωνία. Το πώς έφτασαν είναι αβέβαιο, αλλά για άλλη μια φορά τα κατάφεραν.
Ως εκ θαύματος έφτασαν στη βάση κατάδυσης έχοντας καταναλώσει όλη τη μπάρα αέρα λίγων λεπτών, και σίγουρα με ανεπαρκή για τη διεξαγωγή της υποχρεωτικής αποσυμπίεσης. Ευτυχώς ήταν παρόντες συμπαίκτες και δόθηκε γρήγορα επιπλέον γκάζι.
Μέχρι στιγμής, μια τέτοια αστοχία εξοπλισμού ήταν άγνωστη στην κατάδυση σπηλαίων. Είχαν δημιουργήσει ένα νέο παγκόσμιο ρεκόρ και είχαν επιβιώσει από ένα από τα χειρότερα τραύματα στα χρονικά της κατάδυσης σε σπηλιές.
Η εξερευνητική ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Οι Ισπανοί επέστρεψαν το 1985, όταν η Mari Carmen Portilla και ο Luis Ortega έφτασαν στα 1578 μέτρα απόσταση και 60 μέτρα βάθος.
Το επόμενο έτος, το 1986, έπεσε στον Ελβετό δύτη Olivier Isler για να φτάσει στο προφανές άκρο της σήραγγας με φραγμένους ογκόλιθους στα 1620 μέτρα και σε βάθος 64 μέτρα για να δημιουργήσει το μεγαλύτερο θαλάσσιο σπήλαιο στον κόσμο.
Από τότε, κανείς δεν έχει επιστρέψει προφανώς στο πιο απομακρυσμένο σημείο.
ΣΗΜΕΡΑ ΠΟΛΛΕΣ ΔΕΚΑΔΕΣ χιλιάδες τουρίστες συρρέουν κάθε χρόνο στο εντυπωσιακό σπήλαιο. Παραδόξως, ωστόσο, υπάρχει έλλειψη πληροφοριών ή εικόνων για το υποβρύχιο περιβάλλον.
Ο ρόλος μου στις καταδυτικές επιχειρήσεις ήταν πολύ απλός – να φωτογραφίσω και να αποτυπώσω βίντεο πλάνα των πρώτων εκατοντάδων μέτρων. Ευτυχώς, ο Tom Iliffe, που απελευθερώθηκε από τα ακαδημαϊκά του καθήκοντα σε αυτό το ταξίδι, ήταν πολύ χαρούμενος που συμμετείχε στο πρόγραμμα απεικόνισης.
Παραδόξως, με την πρώτη βουτιά είδα έναν εξαιρετικά σπάνιο κάτοικο των σπηλαίων, έναν επαναληπτικό, μήκους μόλις δύο εκατοστών. Εκτός από αυτήν την τοποθεσία, το ζώο είχε προηγουμένως βρεθεί μόνο σε μερικές τοποθεσίες στην Καραϊβική. Το να το δεις ήταν ένα πράγμα. Η λήψη μιας εικόνας με ευρυγώνιο φακό δυστυχώς αποδείχθηκε αδύνατη.
Το μέγεθος της υποβρύχιας σήραγγας στο Jameos del Agua είναι δραματικό και στις αναλογίες προστίθεται το γεγονός ότι χωρίζεται γρήγορα σε μια άνω και κάτω σήραγγα, με τρεις ξεχωριστούς άξονες που συνδέουν τα επίπεδα.
Η έρευνα κάτω από το νερό έχει περιοριστεί – η σήραγγα της Ατλαντίδας είναι σε μεγάλο βαθμό η αποθήκη ανείπωτης επιστήμης. Ξαπλωμένος κάτω από τον πυθμένα του ωκεανού, ο σωλήνας λάβας μπορεί να είναι παλιρροϊκός, αλλά, όντας ουσιαστικά αποκλεισμένος από την πάνω θάλασσα, η εμβέλεια είναι πολύ μειωμένη. Οι παλίρροιες ανεβαίνουν και πέφτουν έως και 3 μέτρα στον ωκεανό, αλλά τα επίπεδα στη βάση της κατάδυσης κυμαίνονται μόνο κατά 1 μέτρο.
Όπως έχει παρατηρηθεί σε όλο το μήκος της σήραγγας, ουσιαστικά δεν υπάρχει λάσπη. Αυτό το μέρος πλημμύρισε ήσυχα στο τέλος του τελευταίου παγετώνα, πριν από 10,000 ή περισσότερα χρόνια, και από τότε τίποτα δεν έχει αλλάξει.
Οι μορφές ζωής που είναι προσαρμοσμένες στο σπήλαιο αξίζουν σαφώς πολύ μεγαλύτερη προσοχή.
Για έναν δύτη που εργάζεται συνήθως σε σπηλιές και ορυχεία, αυτό το έργο ήταν συναρπαστικό. Το ίδιο το έδαφος ποικίλλει από κακοτράχαλο, οδοντωτό, περιτοιχισμένο τεράστιο τούνελ με πέτρες, έως ευχάριστο πέρασμα μικρότερου μεγέθους με σχετικά επίπεδο δάπεδο.
Κατά τόπους οι τοίχοι φαίνονταν απόλυτα λείοι και στρογγυλεμένοι, αντανακλώντας πιθανώς την αδιάκοπη ροή της λάβας. Σχεδόν επίπεδα ράφια βλέπονταν περιστασιακά στον έναν ή στον άλλο τοίχο και πότε πότε κρέμονταν από την οροφή σημάδια από πιτσιλιές λάβας και μικρές λαβίδες.
Σχηματισμοί που σε μια ασβεστολιθική σπηλιά μπορεί να χρειαστούν εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια για να αναπτυχθούν είχαν εμφανιστεί εδώ, υποθέτω, σε λίγες μόνο φευγαλέες στιγμές.
Ένα αρκετά κανονικό και πολύ περίεργο χαρακτηριστικό στο πάτωμα, πολύ κοντά στον έναν ή τον άλλο τοίχο, έμοιαζε σε όλο τον κόσμο σαν ένα γιγάντιο δίκτυο ύδρευσης.
Πραγματοποιήθηκαν τρεις καταδυτικές εργασίες και επιτεύχθηκε αρκετός όγκος επιστήμης. Δεν είχα δει ποτέ κάτι σαν αυτό το μέρος και, ευτυχώς, τραβήχτηκαν μερικές λογικές εικόνες.
Είχαμε κολυμπήσει ανάμεσα σε μοναδικές μορφές ζωής προσαρμοσμένες σε σπήλαια και αποκτήσαμε μια καταπληκτική εικόνα για την επιστήμη της ηφαιστειολογίας.
Ναι, νιώθω εξαιρετικά προνομιούχος που είχα αυτή την ευκαιρία να βουτήξω στο τούνελ της Ατλαντίδας και ελπίζω ότι οι εικόνες θα βελτιώσουν την εμπειρία για τους επισκέπτες των σπηλαίων στο μέλλον.
Μάρτιν Φαρ Είναι ο συγγραφέας του The Darkness Beckons
