«Βρήκαμε μακροχρόνια απαγορευμένους ρύπους βάθους 8,000 μέτρων»

ΑΝΝΑ ΣΟΜΠΕΚ, Καθηγητής Περιβαλλοντικής Χημείας και Προϊστάμενος Τμήματος Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Στο Πανεπισ, έκανε μια ανατριχιαστική ανακάλυψη

Ήμουν μέλος μιας ομάδας που πρόσφατα ανακάλυψε ανθρωπογενείς ρύπους σε ένα από τα βαθύτερα και πιο απομακρυσμένα μέρη της Γης – την Τάφρο Ατακάμα, η οποία κατεβαίνει σε βάθος 8,000 μέτρων στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Η παρουσία πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCB) σε μια τόσο απομακρυσμένη τοποθεσία υπογραμμίζει ένα κρίσιμο γεγονός: κανένα μέρος στη Γη δεν είναι απαλλαγμένο από ρύπανση.

Τα PCB παράγονταν σε μεγάλες ποσότητες από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1970, κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο, και χρησιμοποιήθηκαν σε ηλεκτρικό εξοπλισμό, χρώματα, ψυκτικά και πολλά άλλα προϊόντα. Στη δεκαετία του 1960, έγινε σαφές ότι ήταν βλάπτουν τη θαλάσσια ζωή, οδηγώντας σε μια σχεδόν παγκόσμια απαγόρευση της χρήσης τους στα μέσα της δεκαετίας του 1970.

Ωστόσο, επειδή χρειάζονται δεκαετίες για να διασπαστούν, τα PCB μπορούν να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις και να εξαπλωθούν σε μέρη μακριά από το σημείο όπου χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά και συνεχίζουν να κυκλοφορούν μέσα από τα ωκεάνια ρεύματα, τους ανέμους και τα ποτάμια.

Τα μελέτη έλαβε χώρα στην τάφρο Atacama, η οποία ακολουθεί τη δυτική ακτή της Νότιας Αμερικής για σχεδόν 6,000 χλμ. Το βαθύτερο σημείο του είναι περίπου τόσο βαθύ όσο είναι ψηλά τα Ιμαλάια.

Συλλέξαμε ιζήματα από πέντε τοποθεσίες στην τάφρο σε διαφορετικά βάθη που κυμαίνονται από 2,500 μέτρα έως 8,085 μέτρα. Κόψαμε κάθε δείγμα σε πέντε στρώματα, από επιφανειακά ιζήματα έως βαθύτερα στρώματα λάσπης, και βρήκαμε PCB σε όλα αυτά.

Οι ρύποι κολλάνε στο νεκρό πλαγκτόν

Σε αυτό το μέρος του κόσμου, τα ωκεάνια ρεύματα φέρνουν κρύα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά νερά στην επιφάνεια, πράγμα που σημαίνει πολύ πλαγκτόν – τους μικροσκοπικούς οργανισμούς στον πυθμένα του τροφικού ιστού στους ωκεανούς. Όταν το πλαγκτόν πεθαίνει, τα κύτταρά τους βυθίζονται στον πυθμένα, μεταφέροντας μαζί τους ρύπους όπως τα PCB. Αλλά τα PCB δεν διαλύονται καλά στο νερό και προτιμούν να συνδέονται με ιστούς πλούσιους σε λίπος και άλλα κομμάτια ζωντανών ή νεκρών οργανισμών, όπως το πλαγκτόν.

Επειδή το ίζημα του βυθού περιέχει πολλά υπολείμματα νεκρών φυτών και ζώων, χρησιμεύει ως σημαντική καταβόθρα για ρύπους όπως τα PCB. Περίπου το 60% των PCB που κυκλοφόρησαν κατά τον 20ό αιώνα είναι αποθηκευμένο σε βαθιά ωκεάνια ιζήματα.

Μια βαθιά τάφρο όπως η Atacama λειτουργεί σαν χωνί που συλλέγει κομμάτια νεκρών φυτών και ζώων (αυτό που οι επιστήμονες αναφέρουν ως «οργανικός άνθρακας») που πέφτουν κάτω από το νερό. Υπάρχει πολλή ζωή στην τάφρο και τα μικρόβια στη συνέχεια υποβαθμίζουν τον οργανικό άνθρακα στη λάσπη του πυθμένα της θάλασσας.

Βρήκαμε ότι ο οργανικός άνθρακας στις βαθύτερες τοποθεσίες στην τάφρο της Ατακάμα ήταν πιο υποβαθμισμένος από ό,τι σε πιο ρηχά μέρη. Στα μεγαλύτερα βάθη, υπήρχαν επίσης υψηλότερες συγκεντρώσεις PCB ανά γραμμάριο οργανικού άνθρακα στο ίζημα. Ο οργανικός άνθρακας στη λάσπη αποικοδομείται πιο εύκολα από τα PCB, τα οποία παραμένουν και μπορούν να συσσωρευτούν στην τάφρο.

Μια ματιά στο παρελθόν

Η αποθήκευση των ρύπων σημαίνει ότι τα ιζήματα των ωκεανών μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καθρέφτης οπισθοπορείας στο παρελθόν. Είναι δυνατό να προσδιοριστεί πότε συσσωρεύεται ένα στρώμα ιζήματος στον πυθμένα της θάλασσας και, αναλύοντας τους ρύπους σε διαφορετικά στρώματα, μπορούμε να αποκτήσουμε πληροφορίες για τις συγκεντρώσεις τους με την πάροδο του χρόνου.

Το αρχείο ιζημάτων στην τάφρο Atacama μας εξέπληξε. Οι συγκεντρώσεις PCB ήταν υψηλότερες στο επιφανειακό ίζημα, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με αυτό που βρίσκουμε συνήθως σε λίμνες και θάλασσες. Συνήθως, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται σε χαμηλότερα στρώματα ιζήματος που κατατέθηκαν από τη δεκαετία του 1970 έως τη δεκαετία του 1990, ακολουθούμενη από μείωση των συγκεντρώσεων προς την επιφάνεια, αντανακλώντας την απαγόρευση και τις μειωμένες εκπομπές PCB.

Προς το παρόν, δεν καταλαβαίνουμε ακόμα γιατί η Atacama θα ήταν διαφορετική. Είναι πιθανό ότι δεν κοιτάξαμε το ίζημα αρκετά προσεκτικά για να ανιχνεύσουμε μικρές διακυμάνσεις στα PCB ή ότι οι συγκεντρώσεις δεν έχουν φτάσει ακόμη στο ανώτατο σημείο αυτής της βαθιάς τάφρου.

Αυτές οι συγκεντρώσεις εξακολουθούν να είναι αρκετά χαμηλές, εκατοντάδες φορές χαμηλότερες από ό,τι σε περιοχές κοντά σε πηγές ανθρώπινης ρύπανσης όπως η Βαλτική Θάλασσα. Αλλά το γεγονός ότι έχουμε βρει οποιαδήποτε ρύπανση δείχνει το μέγεθος της επιρροής της ανθρωπότητας στο περιβάλλον.

Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι το περισσότερο από 350,000 χημικά που χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως έχουν κόστος ρύπανσης του περιβάλλοντος και των εαυτών μας. Οι ρύποι έχουν πλέον βρεθεί θαμμένοι κάτω από τον πυθμένα μιας από τις βαθύτερες ωκεάνιες τάφρες του κόσμου – και δεν πάνε πουθενά.

Δεν έχετε χρόνο να διαβάσετε για την κλιματική αλλαγή όσο θα θέλατε; Αντ' αυτού, λάβετε μια εβδομαδιαία συλλογή στα εισερχόμενά σας. Κάθε Τετάρτη, ο συντάκτης περιβάλλοντος του The Conversation γράφει το Imagine, ένα σύντομο email που πηγαίνει λίγο πιο βαθιά σε ένα μόνο κλίμα ζήτημα. Εγγραφείτε στους 10,000+ αναγνώστες που έχουν εγγραφεί μέχρι στιγμής.

Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύθηκε από το Η Συνομιλία υπό την άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό άρθρο.

Επίσης στο Divernet: Αντηλιακά χημικά συσσωρεύονται στο Med Seagrass, Πλαστικά Απειλή για Φίλτρα-Τροφοδότες, Tyre-Trackers: The Divers Trashing Artificial Reefs της δεκαετίας του '70, Νέο γιγάντιο ναυάγιο – αλλά ποιος το χρειάζεται αυτό;