Τα ψάρια που συναντούν οι δύτες στη φύση έχουν την ικανότητα να μας ξεχωρίζουν – αρκεί να τους βοηθήσουμε με μερικές οπτικές ενδείξεις, όπως το χρώμα του καταδυτικού μας εξοπλισμού.
Αυτό είναι το εύρημα μιας νέας μελέτης από το Max Planck Institute of Animal Behavior (MPI-AB) στη Γερμανία, η οποία εμπνεύστηκε από τις εμπειρίες των επιστημονικών δυτών της σε μεσογειακό ερευνητικό σταθμό στην Κορσική.
Κάποια στιγμή σε κάθε εποχή, οι δύτες είχαν διαπιστώσει ότι τα άγρια ψάρια θα τους ακολουθούσαν και θα έκλεβαν τροφή που προοριζόταν ως πειραματική ανταμοιβή. Μεμονωμένα ψάρια φάνηκε να αναγνωρίζουν όποιον δύτης είχε κουβαλήσει προηγουμένως την τροφή και θα ακολουθούσε μόνο αυτόν τον δύτη ενώ αγνοούσε τους άλλους.
Ωστόσο, η προηγούμενη έρευνα σχετικά με την ικανότητα των ψαριών να διακρίνουν μεμονωμένους ανθρώπους ήταν πολύ περιορισμένη.
Τοξόψαρο που εκτρέφονταν σε αιχμαλωσία είχε αποδειχθεί ότι αναγνωρίζει υπολογιστή-παρήγαγε εικόνες ανθρώπινων προσώπων σε εργαστηριακά πειράματα «αλλά κανείς δεν ρώτησε ποτέ αν τα άγρια ψάρια έχουν την ικανότητα ή όντως κίνητρο να μας αναγνωρίσουν όταν μπαίνουμε στον υποβρύχιο κόσμο τους», λέει ο συν-πρώτος συγγραφέας της νέας φοιτήτριας διδακτορικού MPI-AB, Maëlan Tomasek, από το Πανεπιστήμιο του Clermont Auvergne στη Γαλλία.
Πρόθυμοι εθελοντές
Οι επιστήμονες διεξήγαγαν μια σειρά πειραμάτων σε ανοιχτό νερό σε βάθος 8 μέτρων, με τα ψάρια να συμμετέχουν στη μελέτη ως «πρόθυμοι εθελοντές που μπορούσαν να έρχονται και να φεύγουν όπως ήθελαν», σημειώνει η συν-πρώτη συγγραφέας και φοιτήτρια του MPI-AB Katinka Soller.
Στην πρώτη πειραματική φάση ο Soller «εκπαίδευσε» τα ψάρια, με στόχο να τραβήξει την προσοχή τους φορώντας ένα έντονο κόκκινο γιλέκο και να τα ταΐσει ενώ κολυμπούσε σε απόσταση 50 μέτρων.
Με τον καιρό αφαίρεσε τις εμφανείς ενδείξεις μέχρι που φορούσε μόνο απλό εξοπλισμό κατάδυσης. Κρατούσε το φαγητό κρυφό και τάιζε μόνο εκείνα τα ψάρια που την είχαν ακολουθήσει στα 50 μέτρα.
Από τα δεκάδες είδη ψαριών που κατοικούν στο θαλάσσιο σταθμό, δύο είδη τσιπούρας ασχολήθηκαν πρόθυμα να εκπαίδευση συνεδρίες, εκπλήσσοντας τους επιστήμονες με την περιέργεια και την προθυμία τους να μάθουν.
«Μόλις μπήκα στο νερό, ήταν θέμα δευτερολέπτων να τους δω να κολυμπούν προς το μέρος μου, φαινομενικά να βγαίνουν από το πουθενά», λέει ο Σόλερ.
Τα ίδια άτομα παρακολουθούσαν τις συνεδρίες μέρα με τη μέρα, γίνοντας τόσο εξοικειωμένοι που μπορούσε να τους δώσει ονόματα, όπως «Ο Μπέρνι με δύο γυαλιστερές ασημένιες ζυγαριές στην πλάτη και ο Άλφι που είχε ένα τσίμπημα από την ουρά-πτερύγιο".
Δύο δύτες, διαφορετικό κιτ
Μετά από 12 ημέρες θα μπορούσαμε να βασιστούμε σε περίπου 20 αναγνωρίσιμα ψάρια για να ακολουθήσουμε τον Soller εκπαίδευση κολυμπάει.
Η επόμενη πειραματική φάση περιελάμβανε τον έλεγχο του κατά πόσον το ψάρι θα μπορούσε να ξεχωρίσει τη Σόλερ από έναν άλλο δύτη, έτσι αυτή και ο Τόμασεκ θα φορούσαν στολές με διαφορετικά χρώματα και πτερύγια και κολυμπήστε προς διαφορετικές κατευθύνσεις από το ίδιο σημείο εκκίνησης.
Την πρώτη μέρα τα ψάρια ακολούθησαν και τους δύο δύτες εξίσου, φαίνοντας να δυσκολεύονται να αποφασίσουν ποιον να ακολουθήσουν. Ωστόσο, ο Tomasek δεν τάισε τα ψάρια που τον ακολουθούσαν και τη δεύτερη ημέρα ο αριθμός των ψαριών που ακολουθούσαν τον Soller αυξήθηκε σημαντικά.
Για να ελέγξουν ότι τα ψάρια μάθαιναν να αναγνωρίζουν τον σωστό δύτη, οι ερευνητές εστίασαν σε έξι ψάρια και διαπίστωσαν ότι τέσσερα έδειξαν ισχυρές θετικές καμπύλες μάθησης κατά τη διάρκεια του πειράματος.
«Αυτό είναι ένα ωραίο αποτέλεσμα γιατί δείχνει ότι τα ψάρια δεν ακολουθούσαν απλώς την Κατίνκα από συνήθεια ή επειδή υπήρχαν άλλα ψάρια», λέει ο Tomasek. «Έχουν επίγνωση και των δύο δυτών, δοκίμασαν τον καθένα και έμαθαν ότι η Κατίνκα παρήγαγε την ανταμοιβή στο τέλος της κολύμβησης».
Έγχρωμη όραση
Στη συνέχεια, οι επιστήμονες επανέλαβαν τις δοκιμές φορώντας τον ίδιο καταδυτικό εξοπλισμό και διαπίστωσαν ότι τα ψάρια δεν ήταν πλέον εξοπλισμένα για να τα ξεχωρίζουν. «Σχεδόν όλα τα ψάρια έχουν έγχρωμη όραση, επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η τσιπούρα έμαθε να συσχετίζει τον σωστό δύτη με βάση τα μπαλώματα χρώματος στο σώμα», λέει ο Tomasek.
Οι άνθρωποι δύτες κάνουν περίπου το ίδιο, επισημαίνει: «Τα πρόσωπα παραμορφώνονται με την κατάδυση μάσκες, έτσι συνήθως βασιζόμαστε στις διαφορές μεταξύ των στολών, πτερύγια ή άλλα μέρη του εργαλείου για να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον.» Αν δοθεί περισσότερος χρόνος, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα ψάρια θα μπορούσαν να έχουν μάθει να ξεχωρίζουν τους δύτες χρησιμοποιώντας πιο λεπτά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όπως μαλλιά ή χέρια.
«Τους έχουμε ήδη παρατηρήσει να πλησιάζουν τα πρόσωπά μας και να εξετάζουν εξονυχιστικά το σώμα μας», λέει ο Σόλερ. «Ήταν σαν να μας μελετούσαν, όχι το αντίστροφο».
«Δεν μου προκαλεί σοκ που αυτά τα ζώα, τα οποία πλοηγούνται σε έναν περίπλοκο κόσμο και αλληλεπιδρούν με μυριάδες διαφορετικά είδη κάθε λεπτό, μπορούν να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους με βάση οπτικές ενδείξεις», λέει ο ανώτερος συγγραφέας Alex Jordan, ο οποίος ηγείται μιας ομάδας στο MPI-AB.
«Υποθέτω ότι το πιο εκπληκτικό είναι ότι θα εκπλαγούμε ότι μπορούν. Υποδηλώνει ότι μπορεί να υποτιμήσουμε τις ικανότητες των υποβρύχιων ξαδέρφων μας».
«Μπορεί να είναι περίεργο να σκεφτόμαστε ότι οι άνθρωποι μοιράζονται έναν δεσμό με ένα ζώο όπως ένα ψάρι που κάθεται τόσο μακριά από εμάς στο εξελικτικό δέντρο, που δεν το καταλαβαίνουμε διαισθητικά», καταλήγει ο Tomasek.
«Αλλά οι σχέσεις ανθρώπου-ζώου μπορούν να ξεπεράσουν εκατομμύρια χρόνια εξελικτικής απόστασης αν κάνουμε τον κόπο να δώσουμε προσοχή. Τώρα ξέρουμε ότι μας βλέπουν, ήρθε η ώρα να τους δούμε». Η μελέτη έχει μόλις δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επιστολές Βιολογίας.
Επίσης στο Divernet: Στον κάτω κόσμο: Νέο οικοσύστημα βρέθηκε κάτω από καυτούς καπνιστές, Μυστική ανοδική κινητή ζωή των σφουγγαριών
